غفلت از منابع آبی و عدم اعمال مدیریت صحیح از داشته‌های زیرزمینی باعث شد با رسیدن موسم خشکسالی، دشت‌های سرسبز استان حاصلخیزی خود را از دست دهند و با افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی و کسری مخازن روبه‌رو شده و دشت‌ها به حالت ممنوعه و بحرانی ممنوعه برسند.

وخامت شدید شرایط، مسؤولان را واداشت تا اقدامات فوری را آغاز کنند و با مانع شدن در برابر وخیم‌تر شدن اوضاع، برنامه مناسبی را برای بازگشت به شرایط 20 سال گذشته تدبیر نمایند.

از همین رو بود طرح احیاء و تعادل بخشی سفره‌های زیرزمینی با مشارکت جهاد کشاورزی و شرکت آب منطقه‌ای مطرح و آغاز شد تا بتوانیم طی 20 سال آینده به وضعیت 20 سال گذشته برسیم.

وضعیت آبی دشت‌های همدان چنان درخشان بود که در دهه 70 شمسی نیروگاه شهید مفتح را که صنعتی آب‎بر است، در دشت‌های همدان برپا و چندین چاه عمیق برای تأمین آب مورد نیاز این نیروگاه حفر می‌کنند.

البته همین نیروگاه در کنار برداشت بی‌رویه کشاورزان از سفره‌های زیرزمینی به دلیل کاهش میزان بارندگی از عوامل بحرانی شدن یکی از دشت‌های استان همدان شد.

از همین رو بود که طرح انتقال پساب فاضلاب همدان برای استفاده نیروگاه اجرا شد تا چاه‌های نیروگاه از مدار خارج شده و به احیاء دشت کمک کنند.

بدون تردید مشکل کمبود آب در استان همدان تنها به یک نیروگاه ختم نمی‌شود بلکه حفر چاه‌های غیرمجاز متعدد در سراسر استان و برداشت بی‌رویه از آنها به سرعت مرگ این دشت‌ها را نزدیک کرد که امروزه مسؤولان آب منطقه‌ای با تلاش فراوانی به دنبال انسداد این چاه‌ها و صرفه‌جویی در مصرف آب هستند.

ثابت نگاه داشتن ذخیره مخازن گام اول احیاء سفره‌های زیرزمینی

مدیرعامل شرکت آب‌منطقه‌ای استان همدان در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس با بیان اینکه طرح احیاء سفره‌های زیرزمینی دارای 15 بند است که اکثر بند‌های آن به شرکت آب‌منطقه‌ای باز می‌گردد، اظهار کرد: مهمترین این بندها مربوط به انسداد چاه‌های غیر مجاز، نصب کنتور هوشمند، تزریق مصنوعی و مباحث مربوط به فرهنگسازی این موارد است که وظایف وزارت نیرو را تشکیل می‌دهد.

مرتضی عزالدین با بیان اینکه سالانه 250 میلیون متر مکعب آب کسری مخزن در استان همدان مواجه‌ بودیم، افزود: در حدود 20 سال گذشته ما با 5 میلیارد متر مکعب کسری مخزن رو به رو شدیم.

وی با بیان اینکه طی برنامه ششم توسعه باید سطح آب‌های زیرزمینی ثابت نگاه داشته شود، تصریح کرد: یعنی سالانه به دلیل برداشت بی‌رویه، آب یک متر عمودی افت می‌کرد، بنابراین به دنبال ثابت نگاه داشتن آن هستیم تا در طی برنامه پنج ساله ششم توسعه، کسری مخزن صورت نگیرد.

مدیرعامل شرکت آب‎منطقه‌ای استان همدان ادامه می‌دهد: در نظر است تا طی یک برنامه 20 ساله، میزان آبخوان‌ها را به سطح 20 ساله گذشته بازگردد.

وی با بیان اینکه دولت یازدهم تمام تلاش خود را برای به ثمر رساندن این برنامه به کار بسته است، خاطرنشان کرد: در دولت‌های گذشته تنها هشت شورای ملی آب تشکیل شده است و تنها در این دولت 15 جلسه شورای آب به ریاست رئیس جمهور و معاون اولش برگزار شده است.

عزالدین با بیان اینکه اعتبارات خوبی برای طرح تعادل‌بخشی در نظر گرفته شده است، گفت: به دنبال این هستیم که طی برنامه 20 ساله بیش از 52 درصد دشت‌های کشور که ممنوعه شدند به حالت اول بازگردند.

وی با اشاره به اینکه در شورای حفاظت استان مباحث مختلف آبی مطرح می‌شود، اظهار کرد: یکی از تکالیف سازمان جهاد کشاورزی، ارائه برنامه برای تغییر الگوی کشت است زیرا 90 درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌‎شود.

این مقام مسؤول با بیان اینکه تمام دغدغه برای صرفه‌جویی در آب‌های زیرزمینی است که اغلب به مصرف کشاورزی می‌رسد، افزود: سازمان جهاد کشاورزی نیز همواره همراه بوده و به دنبال انجام تکالیفش است.

خواب غفلت در برداشت منابع زیرزمینی

وی با بیان اینکه سازمان جهاد کشاورزی در استان همکاری مطلوبی را در اجرای طرح احیاء و تعادل‌بخشی داشته، تصریح کرد: امیدواریم بتوانیم در مناطق مختلف استان با میزان آبی که تخصیص داده می‌شود، بهره‌وری را افزایش داده و محصولات مناسبی را کشت کنیم.

عزالدین با تأکید بر اینکه میزان مصرف آب در بخش شرب هفت درصد و در بخش صنعت حدود سه درصد است، ادامه داد: بیشتر منابع آبی زیرزمینی به مصرف کشاورزی می‌رسد که به دلیل کمبود بارندگی، برداشت بی‌‎رویه و اضافه برداشت از منابع زیرزمینی سالانه شاهد کسری مخزن هستیم.

وی با اشاره به اینکه میزان آب ورودی به زمین باید با میزان برداشت یکسان باشد، خاطرنشان کرد: متأسفانه طی چند سال گذشته با غفلتی که در کل کشور رخ داده، برداشت‌ها بیشتر از ورودی بوده و به همین دلایل با کاهش مخزن‌ها مواجه شدیم.

مدیرعامل شرکت آب‌منطقه‌ای استان همدان با بیان اینکه این کسری‌ها باید جبران شود، گفت: طی سه سال گذشته حدود یک‌هزار و 500 و 18 حلقه چاه غیر مجاز به طول 60 متر مسدود شده که طی آن 150 میلیون متر مکعب آب صرفه جویی شده است.

آبیاری نوین افزایش بهره‌وری را تا 90 درصد ارتقا می‌دهد

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان همدان نیز در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس با بیان اینکه طرح احیاء و تعادل‌بخشی سفره‌های زیرزمینی با یک اقدام 15گانه تا 20 سال آینده برنامه‌ریزی شده است، اظهار کرد: این برنامه برای بازگشت وضعیت سفره‌های زیرزمینی به حالت اولیه است.

ابرهیم فرامرزی‌موحد افزود: تعدادی از این وظایف که به عهده سازمان جهاد کشاورزی است، شامل اصلاح الگوی کشت، استفاده محصولات کم‌آب‌بر و اصلاح شیوه‌های نوین آبیاری و ارتقاء بهره‌وری آبیاری به نحو مطلوب است.

وی با بیان اینکه شیوه آبیاری سنتی 30 درصد بهره‌وری دارد، تصریح کرد: این در حالی است که شیوه‌های جدید آبیاری مانند  میکرو و کاشت نشاء میزان بهره‌وری را 90 درصد افزایش داده است.

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با اشاره به اینکه اراضی که امکان آبیاری میکرو ندارند، آبیاری بارانی با 79 درصد بهره‌وری انجام می‌شود، ادامه داد: استان همدان در کشور رتبه سوم اجرای سامانه نوین آبیاری را دارد که این سامانه در 125 هزار هکتار اجرایی شده است.

وی با تأکید بر اینکه 78 درصد از اراضی مستعد به شیوه آبیاری‌های نوین تجهیز شدند، خاطرنشان کرد: به طور کلی 165 هزار هکتار اراضی مستعد وجود دارد که از این میزان 125 هزار هکتار مجهز به آبیاری نوین شده و 40 هزار هکتار آن طی برنامه پنج ساله به این سیستم آبیاری تجهیز خواهد شد.

فرامرزی‌موحد گفت: در راستای اجرای طرح احیاء و تعادل بخشی سفره‌های زیرزمینی برنامه‌ریزی شده تا برای سال اول برنامه 500 میلیون متر مکعب، پنج سال اول 5.5 میلیارد متر مکعب و در مجموع 128 میلیارد متر مکعب آب برای کشور در سفره‌های زیرزمینی ذخیره شود.

جبران کسری مخزن استان همدان طی 5 سال آینده

وی اظهار کرد: با توجه به میزان کسری مخزن آبی که سالانه در استان همدان داریم، پیش‌بینی می‌شود ظرف پنج سال این میزان کسری را ذخیره کنیم.

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با اشاره به اینکه کارگروه مشترکی برای احیاء و تعادل‌بخشی سفره‌های زیرزمینی در استان تشکیل شده است، افزود: علاوه بر این جلسات ماده 11 و حفاظت منابع آب برگزار شده و با هماهنگی که بین دو دستگاه جهاد کشاورزی و آب‌منطقه‌ای وجود دارد، اقدامات لازم صورت می‌گیرد.

انتهای پیام/

منبع/فارس