در روز 5 اردیبهشت 1359 تفنگداران ارتش آمریکا در عملیاتی که بعد‌ها فاش شد نام آن «دلتا» بوده است، با هدف آزاد کردن گروگان‌های این کشور که در سفارت آمریکا در تهران تحت مراقبت بودند، در صحرای طبس پیاده شدند.

دکتر مصطفی چمران و آیت‌الله خامنه‌ای پس از حادثه طبس در حال بررسی حمله آمریکایی‌ها به طبس

قرار بود این نیرو‌ها از طبس با هلی‌کوپتر به سوی تهران حرکت کرده و در ورزشگاه امجدیه (شهید شیرودی‌) فرود آیند و سپس با لباس مبدل‌، به سفارت آمریکا در تهران حمله کرده و گروگان‌ها را آزاد کنند. طبق این نقشه‌، آنان پس از پایان فعالیتشان، از همین راه به طبس رفته و از آنجا با هواپیما از ایران خارج می‌شدند.

نیروهای آمریکایی برای انجام این عملیات در «فورت برگ» آمریکا آموزش نظامی دیده و در فرودگاه کارولینای شمالی تمرین کرده و پیش از شروع عملیات نیز به پایگاه‌هایی در مصر و عمان منتقل شده بودند.

جسد سوحته سریاز آمریکایی

فرودگاه‌های نظامی مصر، عمان و عرشه ناو هواپیمابر آمریکا در دریای عمان از مراکز عمده برخاستن هواپیما‌ها و هلی‌کوپترهای مهاجم آمریکا برای فرود در منطقه طبس بود. ناو هواپیمابر نیمیتس نیز چهار ماه پیش از این حمله ـ دی 1358 ـ در چارچوب نیروهای موسوم به «واکنش سریع‌» وارد خلیج فارس شده بود. حمله نظامی آمریکا به طبس‌، دو هفته پس از آن صورت گرفت که دولت این کشور در اقدامی یک جانبه، روابط کشورش را با جمهوری اسلامی ایران قطع کرد.

نیروهای آمریکایی شامل 132 نظامی‌، هشت هلی‌کوپتر و سه هواپیمای باربری هرکولس 130C پس از استقرار در طبس و قبل از حرکت به تهران دچار حوادث مختلفی شدند و از ادامه ماموریت بازماندند. دستگاه هیدرولیک یکی از هلی‌کوپتر‌ها از کار افتاد، هلی‌کوپتر دیگر بر اثر طوفان شن و عدم دید کافی به هنگام جابجایی، با یکی از هواپیماهای هرکولس برخورد کرده و هر دو وسیله نقلیه آتش گرفت و در نتیجه آن هشت تن از نظامیان در شعله‌های آتش سوختند.

روزنامه کیهان در روز ششم اردیبهشت 59 ضمن چاپ اسامی هشت کماندوی کشته ‌شده ارتش آمریکا به نقل از آیت‌الله مهدوی کنی، سرپرست وزارت کشور نوشت: آنچه مسلم است گروگان‌گیری شخصیت‌های ایرانی در راس برنامه تفنگداران متجاوز نیروی دریایی آمریکا بوده و سپس آن‌ها قصد داشتند نسبت به آزاد کردن گروگان‌ها اقدام کنند.با انتشار خبر حمله ناکام آمریکا به صحرای طبس، موجی در محکومیت اقدام آمریکا به راه افتاد. شوروی این حمله را محکوم کرد و برخی چهره‌ها همچون رهبر لیبی پا را فرا‌تر نهاده و خواستار اخراج آمریکا از سازمان ملل متحد شدند.

منابع آمریکایی بعد‌ها مدعی شدند که کاخ سفید‌‌‌ همان زمان برای توقف عملیات‌، از سوی کرملین تحت فشار بود‌. آنچنان که بعد‌ها گفته شد در تمام مراحل عملیات دلتا تنها چهار نفر در آمریکا از انجام آن باخبر بودند: کار‌تر رییس‌جمهور، هارولد براون وزیر دفاع، هامیلتون جردن رییس ستاد کاخ سفید و برژینسکی مشاور امنیت ملی‌. در ایران نیز عوامل ناشناخته‌ای در جریان این عملیات بوده و با آن همکاری داشته‌اند. آنچنان که در روز هفتم اردیبهشت، روزنامه کیهان از قول سرلشکر امیربهمن باقری، فرمانده نیروی هوایی جمهوری اسلامی از شرکت گروهی از افسران فراری ارتش شاهنشاهی در حمله نظامی آمریکا خبر داد.

در پی حادثه صحرای طبس و فرار باقی‌مانده هواپیما‌ها و هلی‌کوپتر‌های آمریکایی به سوی ناو «نیمیتس»، جیمی کار‌تر، رییس‌جمهوری آمریکا شکست این عملیات مداخله‌جویانه را اعلام کرد و وزیر امور خارجه آمریکا که از ابتدا با عملیات دلتا مخالفت کرده بود از سمت خود استعفا داد.

همزمان با این تحولات رییس‌جمهوری ایران از انتقال گروگان‌های آمریکایی از سفارت به محلی دیگر خبر داد. در پی این سخنان، گروگان‌ها در چند دسته به نقاط مختلف کشور برده شدند تا دسترسی به آنان میسر نباشد و بدین ترتیب بیش از 6 ماه پس از عملیات آمریکا در طبس، گروگان‌ها همچنان در اختیار دانشجویان پیرو خط امام بودند.

بعد از چند روز رسانه‌ها ابعاد تازه‌ای از توطئه آمریکا را که به صورت موازی با حمله نظامی دنبال می‌شد فاش کردند. آیت‌الله خلخالی حتی از برنامه آمریکا برای بمباران 14 نقطه تهران از جمله محل اقامت امام توسط کماندو‌ها خبر داد.

در پی شکست قطعی عملیات آمریکا در طبس و بازگشت باقی‌مانده هواپیماهای آن کشور یکی از هلی‌کوپتر‌ها که حاوی مدارکی در مورد جزئیات عملیات بود، به دستور بنی‌صدر بمباران شد. در همین بمباران بود که محمد منتظر قائم، فرمانده سپاه پاسداران یزد به شهادت رسید. بنی‌صدر‌‌‌ همان زمان در توجیه این عملیات گفت: به چند دلیل این کار می‌بایستی صورت می‌گرفت: اولا: رادارهای ما را مستشاران آمریکایی که در زمان رژیم شاه در ایران بودند کار گذاشته‌اند، بنابراین تکنیک آن کاملا برای آن‌ها روشن است، در نتیجه می‌دانند چگونه از مرز‌ها بگذرند که رادار‌ها نتوانند آن‌ها را شناسایی کنند. ثانیاً: هواپیماهای ما نیز از نوع آمریکایی هستند و آمریکا به هر حال به تکنیک و اسرار آن‌ها آشنایی دارد و از آنجا که احتمال زیادی برای اقدام به عملیاتی برای بردن هلی‌کوپتر‌ها از جانب آمریکا با پوشش هوایی خود می‌رفت دستور این عملیات داده شد. این عمل برای این بود که هلی‌کوپتر‌ها از کار بیفتند و نتوانند از کشور خارج شوند.

بنی‌صدر در پاسخ به این سوال که آیا اسنادی در هلی‌کوپتر‌ها وجود داشته که از بین رفته است یا نه؟ مدعی شد: اگر اسنادی در هلی‌کوپتر‌ها وجود داشته باشد از بین نرفته است زیرا این عملیات فقط به منظور از کار انداختن هلی‌کوپتر‌ها بوده است و بمباران به وسیله راکت صورت گرفته است و هلی‌کوپتر‌ها آنچنان منهدم نشده‌اند که اسنادی از بین برود.

منبع: صراط