ترس، کنترل، کتک، تهدید، سرزنش، تحقیر، نصیحت و مقایسه همه تکنیک هایی بودند که در گذشته برای تربیت کودک مورد استفاده قرار می گرفتند اما خروجی مورد انتظار افراد از این تکنیک ها کودکی خلاق، با اعتماد به نفس، با عزت نفس و مسئولیت پذیر بود. تا همین یکی، دو دهه پیش از والدین گرفته تا مربیان، همه معتقد بودند کودک با بزرگسال تفاوتی ندارد.

بر این اساس هر توقعی که از یک بزرگسال انتظار می رفت از کودک هم همان انتظار را داشتند ولی در تربیت مدرن، تاریخ مصرف این نوع تکنیک ها به سر آمده و منقضی شده است چراکه این تکنیک ها آسیب شدیدی به عزت نفس، خلاقیت و اعتماد به نفس و مسئولیت پذیری کودک می زنند. در تربیت مدرن تکنیک هایی همچون بازی، شنیدن حرف ها، تشویق، پاداش، مرزگذاری، اطاعت از قوانین، بی اعتنایی، اتاق تنهایی و... جایگزین شده است که در ادامه بهترین زمان استفاده از این تکنیک ها را با شما در میان می گذاریم.

رفتارهایش آزار دهنده است؟

همه رفتارهای نادرست کودکان، خشن یا خطرناک نیستند. گاهی فرزند شما صرفا رفتاری را انجام می دهد که دوستش ندارید. ناخن جویدن، حرف زشت زدن، پرتاب آب دهان، مکیدن انگشت، نق زدن و. . . رفتارهایی هستند که کمتر والدینی به سادگی از کنار آن می گذرند. این رفتارها که در گروه عادات آزار دهنده جا می گیرند را با تکنیک «بی توجهی» می توان برطرف کرد که البته کار ساده ای نیست.

شما باید هر بار که چنین رفتاری از فرزندتان سر می زند، وانمود کنید آن را نمی بینید و تا قطع کامل رفتار، این نادیده گرفتن ها و بی اعتنایی ها را تکرار کنید.

نکته مهم: می دانیم که راه سختی در پیش دارید. گاهی از کوره در می روید و دل تان می خواهد با یک برخورد خشن برای همیشه این عادات را از سر کودک تان بیندازید، اما مطمئن باشید که حتی تنبیه های شما هم به اندازه تشویق کردن های تان می تواند در تثبیت رفتار فرزندتان موثر باشد. گاهی بچه ها تنها دنبال جلب توجه هستند و حتی حاضرند با دیدن عصبانیت و حمله والدین شان هم به این هدف می برسند.

فوت کوزه گری: برای اینکه تاثیر بی توجهی های تان را بهتر ببینید، به محض اینکه فرزندتان رفتار آزار دهنده اش را قطع کرد، شما هم از نادیده گرفتنش دست بکشید. اگر او را در تمام ساعات روز نادیده بگیرید، یا به خاطر اشتباهش محبت را در لحظات دیگر روز هم از او دریغ کنید، نمی توانید منتظر نتیجه خوبی باشید.

رفتارش طبیعی است؟

در هر مرحله از رشد، یکی از رفتارهای به ظاهر آزار دهنده اما طبیعی سراغ کودکان می آید و والدین را مستاصل می کند. پدر و مادرهایی که از اقتضاعات رشد کودک شان باخبر نیستند، این رفتارهای طبیعی را نه به عنوان رفتاری گذرا بلکه به عنوان جزئی از شخصیت کودک ارزیابی می کنند و روی او برچسب می زند درحالی که رفتار طبیعی کودک به رشد هیجانی، جسمانی و سن او بستگی دارد و باید به نیازها، ترس ها و احساسات کودک در سن رشد او آگاهی داشت. به طور مثال کودک پس از شش ماهگی دچار اضطراب جدایی می شود و در چهار سالگی به دلیل داشتن تخیلات قوی از حیوانات می ترسد و اغلب کودکان در مراتب رشدشان چنین رفتارهایی را ابراز می کنند که بسته به شرایط شان می تواند شدت و ضعف متفاوتی داشته باشد.

نکته مهم: به بچه هایی که اطراف تان هستند برچسب نزنید. اگر کودک دوست تان حاضر نیست اسباب بازی اش را با فرزند شما شریک شود، به او «خسیس» نگویید. شاید چند ماه بعد که فرزند شما هم به آن سن رسید چنین رفتاری را از خود نشان دهد.

فوت کوزه گری: تکنیک رفتاری در مقابل رفتارهای طبیعی کودک شناخت و آگاهی است. درواقع شناخت انتظارات بجا از رفتار کودک که با سن او متناسب باشد به شما کمک می کند رفتار بهنجار را از رفتار نابهنجار تشخیص دهید.

رفتارش خشن است؟

گاهی بچه ها با نشان دادن برخی رفتارها، به خود یا دیگران آسیب می زنند. این رفتارهای خشن در صورتی که تقویت شوند، می توانند عواقب جبران ناپذیری را برای کودک و خانواده اش به همراه بیاورند؛ زدن، گاز گرفتن و پرتاب کردن ازجمله مواردی هستند که جزو رفتار خشن محسوب می شوند درحالی که بسیاری از والدین در پاسخ به خشونت کودک، خواسته یا ناخواسته خودشان هم رفتارهای خشن از خود نشان می دهند. علم روانشناسی بر این باور است که واکنش خشن والدین می تواند تقویت این رفتارها را به دنبال داشته باشد.

نکته مهم: برای از بین بردن این رفتار قبل از آنکه هر اقدامی بکنید یاد بگیرید که «هیچ کاری نکنید!» بله! فقط عصبانیت تان را کنترل کنید، پرخاش نکنید، ناسزا نگویید و به کودک حمله نکنید. بچه ها آنقدر باهوش هستند که با دیدن چهره ناراحت یا عصبانی شما به عمق احساسات تان پی ببرند، پس به همان تغییرات چهره اکتفا کنید.

فوت کوزه گری: تکنیک رفتاری که به حذف این رفتارها کمک می کند اتاق یا گوشه تنهایی است. اتاق تنهایی صرفا مربوط به زمانی است که کودک از فرمان تمرد کرده و دست به خشونت می زند. با این اقدام، کودک را دقایقی به اتاقی می فرستید تا در آنجا تنها باشد. حواس تان باشد که فرزندتان را در اتاق پر از اسباب بازی اش تنبیه نکنید. او باید محروم از تفریح و بازی و فقط برای بررسی اشتباهاتش تنها بماند.

وقتی رفتارش خوب است

سلام کردن، مسواک زدن، سر وقت خوابیدن و. . . ازجمله رفتارهای خوبی هستند که باید مورد تشویق واقع شوند. تکنیک این رفتار استفاده از «جدول تربیتی» است. برچسب های ستاره دار یا اشیاء رنگی را انتخاب کنید و در مقابل انجام کار درست یک ژتون به کودک بدهید.

نکته مهم: این تکنیک برای پدر و مادر معجزه کرده و رفتارهای مورد نظر را در کودک تثبیت می کند.

فوت کوزه گری: وقتی ژتون های کودک تان به حدی که توافق کرده بودید رسید، می توانید به او جایزه بدهید مثلا با هم به پارک یا شهربازی بروید. مراقب باشید برای این رفتارهای ساده، جایزه سنگینی را انتخاب نکنید.

همه قانون ها هم ارزش نیستند

والدین باید سخت گیری بیشتری در اجرای قوانین خیلی مهم داشته باشند و گاهی از قوانین کمتر مهم چشم پوشی کنند. قوانین کمتر مهم مانند با دهان پر حرف نزدن یا با یک لیوان چای تنها دو قند مصرف کردن هستند و قوانین خیلی مهم مانند زدن، گاز گرفتن و پرتاب کردن، زمان خواب منظم و بستن کمربند در خودرو به سخت گیری بیشتری برای اجرایی شدن نیاز دارند.

مراقب باشید به همه قانون هایی که وضع می کنید ارزش یکسان ندهید و این اولویت بندی را در اجرای شان لحاظ کنید تا نتیجه بهتری از تنظیم آنها در جریان تربیت کودک تان بگیرید.

روانشناسان بر این باورند که والدین سخت گیری که مدام به فرزندان شان نه می گویند و حتی برای فعالیت های لذت بخشی که قرار است فرزندشان تجربه کند قانون های سخت و آزار دهنده ای را تنظیم می کنند، هرگز نتیجه ای که انتظارش را دارند از تلاش هایی که برای تربیت فرزندشان به خرج می دهند نمی گیرند.

وقتی چوب خط کوچولوی تان پر می شود

اگر اعتراف کنید که گاهی با تمام وجود دل تان می خواسته به کودک خرابکارتان سیلی بزنید، کسی شما را به بی مهری متهم نمی کند اما برای آنکه این میل جامه عمل به تن نکند، بهتر است به راهکارهایی که به شما پیشنهاد می کنیم عمل کنید.

وقتی حرف گوش نمی دهد

وقتی کودک تان از کاری که خواسته اید سرپیچی می کند، قانون شکنی می کند و نافرمانی در پیش می گیرد، باید سراغ تکنیک «محرومیت» بروید. حذف پاداش ها و امتیازها همچون منع بازی کامپیوتری یا توقیف اسباب بازی روشی برای جلوگیری از بدرفتاری های شدید است.

وقتی رفتار خطرناک نشان می دهد

وقتی فرزندتان با رفتارهایی مثل شکستن شیشه یا حمله به وسایل خانه، رفتار خطرناکی را نشان می دهد، باید سراغ تکنیک «جلوگیری» بروید. در این شرایط ماجرا جدی تر از آن است که بتوانید با نادیده گرفتن از پسش بر بیایید، پس وارد عمل شوید و کودکتان را متوقف کنید.

وقتی خرابکاری می کند

زمانی که کودک خرابکاری می کند معمولا والدین شروع به سرزنش کردن او می کنند که این کار معمولا موثر واقع نمی شود چراکه تکنیک مناسب در مقابل این رفتار «جبران» است. درواقع کودک باید خرابکاری اش مانند ریختن شیرینی روی فرش را خود تمیز کند نه اینکه سرزنش شود.

فراموش نکنید. . .

یادتان باشد توجه و بی توجهی پایه اصول تربیتی نسبت به کودک است.

هرگز با کنایه و جملاتی که بار منفی دارند با بچه ها صحبت نکنید. مانند تو هیچ وقت درست نمی شوی، تو هیچ وقت به حرف من گوش نمی دهی.

کودکان موجودات فراموش کاری هستند بنابراین قوانین را دایما برای شان مرور کنید و به خاطر این فراموشی سرزنش شان نکنید.

قبل از انجام هر کاری ابتدا کودک را برای آن آماده کنید. کودکان تحمل تغییرات آنی را ندارند.

هر روز ده ها بار به کودک خود بگویید من به تو افتخار می کنم، دوستت دارم، تو بچه خوبی هستی، من همیشه مراقب تو هستم.

در هفته یکبار به کودک خود بگویید اشتباه کردم، معذرت می خواهم و نمی دانم. آنقدر این جمله ها را تکرار کنید تا برای تان عادت شود.

هرگز نگویید دوستت ندارم، تو بچه بدی هستی، من دیگه مامان تو نیستم، من تو را ترک می کنم.

اگر به دلیل رفتار نامناسب کودک تان عصبانی شوید خودتان را به سن او تنزل داده اید.

تنبیه به معنای زدن نیست به هیچ وجه کودکان را تنبیه بدنی نکنید. از سوی دیگر تهدید به زدن درست مساوی با خود زدن است.

اجرای قانون از خود قانون مهم تر است.

اگر جلوی خشونت فرزندتان را در کودکی نگیرید، در آینده این پلیس است که از خشونت نوجوان شما جلوگیری می کند.

تنبیه موثر تنبیهی است که بدون هیچ احساسی اجرا شود.

وقتی کودک را تنبیه می کنیدعذرخواهی نکنید و به سرعت او را نبخشید.