تازه ترین مطالب

تاریخ : 5. بهمن 1394 - 19:19   |   کد مطلب: 21439
بهای نفت که از دو سال پیش شیب تندی را در پیش گرفته پیامدهای مختلفی بر اقتصاد کشورها داشته است که در این میان کشورهای تولید کننده نفت در خاورمیانه و آفریقا مستقیما از این روند تاثیر می پذیرند.
پیامدهای کاهش بهای نفت برای کشورهای نفت خیز خاورمیانه و افریقا

عربستان سعودی به عنوان بزرگترین تولید کننده و صادر کننده نفت جهان به علت امتناع از کاهش سطح تولید، نقش محوری در کاهش بهای نفت دارد و این در حالی است که خود بشدت با پیامدهای ناگوار حاصل از این کاهش قیمت دست به گریبان شده است.
کشورهای عربی صادر کننده نفت، بزرگترین گروه منطقه ای هستند که از کاهش قیمت نفت خسارت دیده اند چرا که عمده درآمد آنها (بیش از 80 درصد) از فروش نفت تامین می شود.
کشورهای عربی حوزه خلیج فارس حدود چهارصد (400 ) میلیارد دلار از درآمدهای نفتی خود را در سال گذشته میلادی از دست دادند ، ضمن اینکه این خسارت ها و کاهش نفت با افزایش بحران ها، هرج و مرج و درگیری و برهم خوردن ثبات در منطقه خلیج فارس و بازارهای مالی جهانی همراه بوده و این کشورها را بیش از پیش تحت فشار قرار داده است.

- عربستان سعودی
عربستان سعودی از جمله کشورهایی است که بیشترین زیان را از روند کنونی متحمل می شود.
کاهش طولانی مدت بهای نفت، کسری بودجه 98 میلیارد دلاری را در سال گذشته میلادی برای عربستان به همراه داشت که این مساله باعث شد تا مقامات این کشور ناگزیر شدند از هزینه های جاری دولت بکاهند.
کسری بودجه تقریبا یکصد میلیارد دلاری عربستان در سال گذشته میلادی در شرایطی بود که این کشور بودجه خود را براساس فروش نفت بشکه ای 60 دلار بنا نهاده بود. بنابراین دولت ریاض در سال جاری میلادی که بهای نفت به بشکه ای حدود 30 دلار در هر بشکه رسیده قطعا با مشکلات بیشتری مواجه می شود و در تنگنای مضاعفی قرار خواهد گرفت.
رسیدن بهای نفت خام به بشکه ای 30 دلار به معنای آن است که درآمد کشورهای عرب تولید کننده نفت در حوزه خلیج فارس به یک سوم کاهش خواهد یافت که این روند قطعا برای آنان قابل تحمل نیست.
برآوردهای آماری موسسات اقتصادی بین المللی از جمله صندوق جهانی پول حکایت از آن دارد که چنانچه بهای نفت خام به مرز 30 دلار برای هر بشکه برسد در آن صورت، سرعت افت ذخائر ارزی عربستان سعودی به میزان 18 میلیارد دلار در ماه خواهد رسید. پدیده ای که هم اکنون اتفاق افتاده و دولت ریاض در دام آن گرفتار شده است.
اینک باید گفت عربستان سعودی که به اشاره کشورهای غربی این بازی سیاسی را با ابزار اقتصادی آغاز کرده با سرعت بسوی یک بحران همه جانبه داخلی و خارجی در حرکت است و تداوم این روند برای ریاض که آمادگی رویارویی با پیامدهای ناگوار چنین پدیده ای را ندارد ، می تواند مقدمه ای برای فروپاشی اقتصادی و حتی سیاسی آن باشد.
پیش از آغاز روند نزولی بهای نفت، میزان بیکاری در عربستان براساس آمار رسمی 12درصد اعلام شده بود در حالی که با کاهش شدید بهای نفت ، انتظار می رود سطح بیکاری در این کشور افزایش چشم گیری داشته باشد.
عربستان سعودی در اولین گام برای مقابله با کسری بودجه خود ناگزیر شد بیش از 80 میلیارد دلار از ذخایر ارزی خود برداشت کند.
در حالی که عربستان سعودی سالانه 61 میلیارد دلار از درآمد ارزی خود را فقط به یارانه بخش انرژی اختصاص می دهد در آن صورت با تداوم روند کاهش نفت، ذخایر ارزی این کشور دوام چندانی نخواهد داشت؛ بویژه که این کشور در شرایط عادی نیست و علاوه بر مشکلات داخلی در یک جنگ تمام عیار در یمن درگیر شده و همچنین ناگزیر است هزینه های سرسام آور حمایت از گروههای تکفیری - تروریستی برای تداوم جنگ نیابتی در برخی کشورهای منطقه را نیز تامین کند.
از سوی دیگر عربستان تنها کشوری نیست که از این روند آسیب می بیند. کشورهای دیگر عرب حوزه خلیج فارس و همچنین تولید کنندگان خارج از منطقه نیز آسیب های جدی را از این روند متحمل شده و خواهند شد.
صندوق بین المللی پول با توجه به شرایط کنونی حاکم بر بازار نفت به شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس هشدار داده که سال جاری میلادی با کسری بودجه شدیدی مواجه هستند چرا که کاهش قیمت نفت به معنای کاهش 400 میلیارد دلاری درآمدهای نفتی آنهاست و به همین علت باید از مخارج خود بکاهند.

- قطر
قطر نیز به عنوان یکی از صادر کنندگان نفت در سال 2016 میلادی با کسری بودجه ای معادل 13 میلیارد دلار مواجه است .
چنین کسربودجه ای برای کشور کوچک قطر ضربه بزرگی محسوب می شود و قطعا برای اقتصاد آن تبعات منفی فراوانی به همراه خواهد داشت.
این کسر بودجه در 15 سال گذشته در قطر بی سابقه بوده است. به همین جهت امیر قطر خواستار کاهش بیش از هفت درصد از هزینه های دولتی شده است.

- کویت
همچنین با کاهش بهای نفت، شیخ 'صباح الاحمد الجابر الصباح' وزیر دارایی کویت از اعمال 4 نوع مالیات جدید و حذف یارانه از کالاهای اساسی به منظور مقابله با کاهش درآمد نفت سخن گفت.
وی تاکید کرد که دولت کویت نه تنها قصد دارد یارانه کالاهای اساسی مانند سوخت، آب و برق را حذف کند بلکه بهای آنها را نیز افزایش خواهد داد.
پیش بینی ها حکایت از آن دارد که در سال جاری میلادی، کویت با 23 میلیارد دلار کسری بودجه مواجه شود که برای این کشور کوچک رقم بزرگی محسوب می شود.

- امارات عربی متحده
امارات عربی متحده نیز که سومین صادر کننده بزرگ نفت در مجموعه اوپک محسوب می شود به خاطر کسر بودجه زیاد، ناگزیر به قطع برخی از یارانه های خود شده است.
همچنین به علت کاهش بهای نفت و کسر بودجه ناشی از آن، دولت امارات اجرای تعدادی از طرحها و پروژه های عمده اقتصادی خود نظیر پروژه های نفت وگاز را به حال تعلیق در آورده است.
شرایط به گونه ای است که صندوق بین المللی پول به امارات عربی متحده و دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس توصیه کرده است که برای مقابله با کسر بودجه خود پنج درصد از محل فروش کالا و 15 درصد نیز از فروش خودرو مالیات اخذ کنند.

- بحرین
از سوی دیگر در پی کاهش درآمدهای بحرین به سبب پایین آمدن بهای نفت، دولت این کشور اعلام کرد، قصد دارد با ادغام برخی از وزارتخانه ها و نهادهای دولتی، کابینه کوچکی تشکیل دهد.
شاه بحرین با هدف مقابله با پیامدهای ناشی از کاهش بهای نفت به سلمان بن حمد آل خلیفه ولی عهد این کشور دستور داده تا پس از رایزنی با نخست وزیر این کشور ، کابینه ای کوچک تر تشکیل شود و شماری از وزارتخانه ها و نهادهای دولتی ادغام شوند.
قرار است دولت بحرین در اقدامی دیگر ، یارانه گوشت و برخی کالاها و خدمات را حذف کند.

- نیجریه
کشورهای تولید کننده نفت در آفریقا نیز از پیامدهای منفی کاهش بهای نفت مصون نمانده اند.
نیجریه که عمده ترین تولید کننده نفت در آفریقا محسوب می شود نیز اعلام کرده قصد دارد در قراردادهای نفتی خود تجدید نظر کند.
اقتصاد نیجریه تحت تاثیر قیمتهای پایین نفت قرار گرفته و کسری بودجه در صنعت نفت این کشور باعث شده روند سرمایه گذاری در این صنعت کُند شود و این در کنار مشکلات اقتصادی عمده ای است که برای مردم نیجریه بوجود آمده است.

- الجزایر
همچنین کاهش قیمت های جهانی نفت تاثیر منفی بر اقتصاد الجزایر گذاشته و این کشور را با کسری بودجه 25 میلیارد دلاری مواجه کرده است.
صادرات روزانه یک میلیون و 600 هزار بشکه نفت و همچنین گاز، 60 درصد بودجه الجزایر را تامین می کند و پیش بینی می شود که الجزایر در سال 2016 میلادی با کاهش قیمت نفت زیر 40 دلار با کسری بودجه بالغ بر 25 میلیارد دلار مواجه شود و چنانچه قیمت نفت به زیر 30 دلار برسد کسری بودجه الجزایر از این میزان نیز بیشتر خواهد شد.
اینک دولت الجزایر ناچار به اجرای اقتصاد ریاضتی شده است به طوری که برخی از طرح های زیربنایی از جمله ساخت بیمارستان، شبکه مترو، خط آهن و همچنین اشتغال در بخش دولتی را متوقف کرده و سن بازنشستگی را به 60 سال کاهش داده و بر گوشی های همراه، اینترنت و ابزارهای ارتباطی مالیات بر ارزش افزوده قرار داده و این در حالی است که قیمت دینار الجزایر به میزان 10 درصد کاهش یافته به طوری که اکنون 100 دینار برابر یک دلار است.
بنابراین گزارش، اقدامات انجام شده توسط دولت عبدالملک سلال باعث افزایش هزینه های زندگی برای مردم الجزایر و در نتیجه گسترش اعتراض ها در شهر تیزی وزو، سطیف، باتنه و مناطق قبایلی آمازیغ شده است که البته بیشتر این تظاهرات مسالمت آمیز بوده و در برخی موارد بین پلیس و معترضان درگیری هایی ایجاد شده است.
نکته حایز اهمیت و حیاتی در روند نزولی قیمت نفت آن است که بر خلاف تصور عمومی فقط کشورهای صادر کننده نفت نیستند که از کاهش بهای نفت متضرر می شوند، بلکه کشورهای وارد کننده نفت نیز در دراز مدت زیانهای جدی را متحمل خواهند شد و این حکایت از پیچیدگی معادلات اقتصادی حاکم بر جهان دارد.
اقتصاد جهانی براساس یک سلسله کنش ها و واکنش های متقابل بین کشورها استوار است ؛ بنابراین کاهش شدید بهای نفت به معنای کاهش قدرت خرید کشورهای صادر کننده نفت خواهد بود و کاهش قدرت خرید این کشورها مستقیما صادرات کشورهای صنعتی را تحت تاثیر قرار می دهد که نتیجه آن ورشکستگی اقتصادی این کشورها و بروز نارضایتی عمومی است.
براین اساس، کاهش جهانی بهای نفت به منزله شمشیر دولبه ای است که می تواند به تولیدکنندگان و مصرف کنندگان نفت همزمان آسیب وارد کند.
به بیان دیگر ، رضایتمندی کشورهای وارد کننده نفت از شرایط حاکم بر بازار طلای سیاه که هم اکنون برای آنان یک رویای خوش به نظر می رسد در میان مدت به یک کابوس وحشتناک تعبیر خواهد شد.
گزارش از محمدرضا عرفانیان/ایرنا

دیدگاه شما

سایت رهبر معظم انقلاب
مرکزآموزش علمی کاربردی الوان ثابت