سفر رییس جمهوری کشورمان به قاره سبز و میزبانی دولت های مطرح اروپایی از «حسن روحانی» از پیامدهای تعامل سازنده دولت یازدهم با جهان است که کسب توافق هسته ای و کاهش تنش سیاسی میان ایران و قدرت های جهانی را به دنبال داشته است. در این پیوند، بهبود روابط و ارتقای سطح همکاری ها در حوزه های گوناگون به ویژه در زمینه های تجاری و اقتصادی می تواند دستاوردی مهم برای سفر روحانی به ایتالیا و فرانسه باشد. در این شرایط می توان با مدیریت صحیح از فرصت های به دست آمده استفاده کرد و امیدوار بود که در آینده نه تنها همکاری های تجاری افزایش چشمگیری یابد و باعث رشد صنعتی و اقتصادی کشورمان شود بلکه سطح روابط به یک پله بالاتر یعنی حوزه های سیاسی و امنیتی نیز گسترش یابد.
طی چند روز گذشته رسانه های غربی در تحلیل سفر رییس جمهوری به ایتالیا و فرانسه به ارزیابی چشم اندازهای روابط تهران و اروپا پرداخته اند. میزان مبادلات ایران با اتحادیه اروپا در سال های پیش از تحریم های هسته ای با روندی افزایشی به بالای 20 میلیارد یورو رسید اما با افزایش فشارهای بین المللی و تنگناهای تحریمی این مبادلات سیر کاهشی یافت. خبرگزاری فرانسه در مورد رابطه ایران و کشورهای اروپایی نوشت تا پیش از تحریم ها ارزش روابط تجاری میان ایران و ایتالیا نزدیک به هفت میلیارد یورو بود که این رقم در دوره کنونی 1.6 میلیارد یورو است. میزان مبادلات ایران و فرانسه نیز در سال 2004 حدود چهار میلیارد یورو در سال بود که در سال 2013 ارزش آن به ۵۰۰ میلیون یورو کاهش یافت.
این در حالی است که مقام های ایرانی و اروپایی در صدد خروج از این شرایط و ایجاد محیطی بهتر و روابطی سازنده تر از دوران پیش از تحریم ها هستند.

*** هدفگذاری آلمان، فرانسه و ایتالیا برای تجارت 28 میلیارد یورویی با ایران
روزنامه انگلیسی «گاردین» دیروز (پنجم بهمن ماه) در گزارشی نخستین سفر اروپایی روحانی به قاره اروپا را با هدف ایجاد روابط اقتصادی پس از برداشته شدن تحریم ها مورد ارزیابی قرار داد و نوشت انتظار می رود در این سفر قرارداد خرید 114 هواپیما به امضا برسد.
به نوشته گاردین، اروپا تا پیش از تحریم ها بزرگترین شریک تجاری ایران بود و پس از توافق هسته ای هیات های تجاری و اقتصادی گوناگونی را به ایران فرستاد. پایان این تحریم ها و آغاز معامله های نفتی، به معنی از سرگیری روابط تجاری است. هرچند در این سفر روحانی به فرانسه و ایتالیا می رود اما آلمان نیز در کنار این 2 کشور در تلاش است تا سطح کنونی تجارت اروپا با ایران را که اکنون نزدیک به 7.6 میلیارد یورو در سال است به 28 میلیارد یورو برساند.
گاردین آورده است: وزیر راه و شهرسازی ایران اعلام کرده که گفت وگوها برای خرید 114 هواپیمای «ایرباس» انجام شده است. تهران اعلام کرده که نیازمند نوسازی ناوگان هوایی قدیمی خود است زیرا به علت تحریم های تجاری با محدودیت هایی روبرو بود. رییس کمیسیون اقتصادی مجلس ایران نیز گفته که ایران در سه سال آینده به 500 فروند هواپیمای جدید نیاز دارد.
گاردین در ارزیابی شرایط کنونی و آینده بازار ایران نوشت: ایران بازار بزرگی برای خودروسازان فرانسوی است که علاقه مندی بسیاری به تجارت دوباره با ایران دارند. پیش از تحریم ها شرکت «پژو» در یک سال 400 هزار خودرو به ایران فروخت. هماهنگی با خودروساز محلی (ایران خودرو) که مونتاژ خودرو را انجام می دهد به معنی آن است که خودروهای پژو در سرتاسر ایران مورد استفاده قرار خواهد گرفت. رسانه ها گزارش داده اند که ایران خودرو و پژو قرارداد 500 میلیون یورویی را برای تولید پژو 301، 208 و 2008 در جریان سفر روحانی به پاریس نهایی می کنند. دیگر شرکت های فرانسوی در حوزه های تولید برق، حمل و نقل ریلی، ساخت فرودگاه و ... نیز برای همکاری با ایران ابراز تمایل کرده اند. ... یک پژوهشگر در موسسه «رویال یونایتد سرویس» (Royal United Services Institute) در این زمینه گفته است رییس جمهوری ایران روی برداشته شدن تحریم ها و بهبود اوضاع اقتصادی کشور قبل از انتخابات مجلس ایران حساب می کند اما ممکن است چالش هایی وجود داشته باشد زیرا تجارت بین المللی در زمینه خطرهای موجود در بازگشت به بازارهای ایران بسیار هوشمند عمل می کند. همچنین زمان زیادی طول می کشد تا منافع اقتصادی افزایش تجارت و سرمایه گذاری در ایران احساس شود.
گاردین در مورد رفتار محتاطانه غربی ها نوشت: با وجود برداشته شدن تحریم ها، بانک های بزرگ اروپایی هنوز در زمینه همکاری با ایران تردید دارند زیرا وزارت خزانه داری آمریکا دستورالعمل 50 صفحه ای را در زمینه همکاری بانک های اروپایی با ایران منتشر کرده است. البته بانک ها در این زمینه به طور کامل مطمئن نیستند و حتی برخی می گویند راه تفسیر آن باز است.

***تنوع بخشی به منابع انرژی اروپا
یکی از مهمترین محورهای مناسبات اقتصادی ایران و اروپا بحث انرژی است. از این رو وزیر نفت کشورمان نیز به همراه روحانی عازم اروپا شده است. خبرگزاری «رویترز» در 2 روز گذشته چند مقاله در زمینه افزایش تعامل میان ایران و اروپا منتشر کرد و به طور عمده به بحث انرژی پرداخت. در یکی از مقاله ها، رویترز بدون اشاره به تعویق سفر پیشین رییس جمهوری به دلیل وقایع تروریستی پاریس، نوشت که پس از برداشته شدن تحریم ها، روحانی برای افزایش تجارت راهی اروپا شد. روحانی پرونده ایران را به اروپا ارایه می کند تا نشان دهد پس از برداشته شدن تحریم ها علیه ایران، این کشور 80 میلیونی ظرفیت زیادی برای سرمایه گذاری و بازگشت به اقتصاد و تجارت جهانی دارد.
به نوشته تحلیلگر رویترز، روحانی در سال 2013 با سیاست عملگرایانه برای کاهش انزوای ایران تلاش کرد و مدتی قبل توانست تحریم های هسته ای اتحادیه اروپا، سازمان ملل و آمریکا را برچیند. وی پس از آن در نخستین سفر خارجی در صدر یک هیات بزرگ 120 نفره به رم و پاریس رفت. البته روحانی از مسیر طولانی ادغام اقتصاد ایران در جهان سخن گفته است.
رویترز به تاثیر سیاسی و دیپلماتیک این سفر در فرایند صلح سوریه نیز پرداخته است اما هدف سفر را همکاری های اقتصادی دانسته و نوشته است: این سفری بسیار مهم برای باز شدن درهای همکاری های تاریخی کشورها با ایران است. ... ایران تشنه کالاهای غربی است که نمود آن برنامه برای خرید هشت هواپیمای ایرباس A-380 و بیش از یکصد هواپیمای «بویینگ» است.
رویترز در یکی از گزارش های خود آورده است: در ابتدای گفت وگوهای هسته ای، فرانسه دیدگاه سختی نسبت به ایران داشت اما پس از امضای توافق، رفتار این کشور آشتی جویانه تر شده است. فرانسه در ماه سپتامبر هیات ارشد سیاسی و اقتصادی را به ایران فرستاد و نزدیک به 130 شرکت و صنعت این کشور از کشاورزی تا گردشگری شامل شرکت های بزرگی همچون «توتال»، ایرباس و پژو زمینه ها برای تجارت با ایران را آماده کرده اند. ایتالیا نیز به همکاری در زمینه مالی و بانکی، صنعتی و انرژی با ایران تمایل دارد. یک مقام پیشین سازمان ملل در این مورد می گوید که کشورهای اروپایی برای رسیدن به همکاری با تهران عجله دارند اما آن ها با نگاهی حقوق بشری به چانه زنی در مورد منافع اقتصادی و تجاری خود می پردازند.
به نوشته رویترز یک مقام شرکت نفتی «اِنی» ایتالیا اعتقاد دارد که برداشته شدن تحریم ها به اروپا کمک می کند تا منابع انرژی خود را متنوع کند. «دیو دسکلازی» بر این باور است که افزایش تولید انبوه نفت ایران زمان نیاز دارد زیرا سرمایه گذاری های بزرگی برای توسعه زیرساخت های ایران باید صورت بگیرد. وی گفته بسیار خوشحال است که ایران به بازار بازگشته است زیرا برای اروپا این به معنی در اختیار داشتن منابع انرژی متنوع است.
رویترز در ادامه آورده است: تا پیش از تحریم ها پالایشگاه های ایتالیا، اسپانیا و یونان روزانه 800 هزار بشکه نفت از ایران خریداری می کردند اما نبود تسویه دلاری یا ارز جایگزین برای آن باعث شد تا روند خرید نفت از ایران با کندی پیش برود.

*** معامله هواپیمایی روی میز مذاکره ایران و اروپا
تارنمای «فایننشال تایمز» در گزارشی نهایی شدن قرارداد خرید 114 هواپیما از شرکت اروپایی ایرباس را آغاز دوره ای جدید و نخستین معامله بزرگ ایران پس از اجرای توافق هسته ای دانسته است.
این تحلیل، دیدار روحانی از اروپا را نشانه ای از گرم شدن روابط ایران با کشورهای غربی پس از سال ها تنش می داند و در زمینه چشم انداز آینده روابط ایران با کشورهای اروپایی نوشته است: دولت های اروپایی نیز به باز شدن درهای بازاری جدید خوش بین و علاقه مند هستند. شرکت های ایتالیایی تاکنون قراردادهایی به ارزش 17 میلیارد یورو را آماده کرده اند که در سفر روحانی به رم امضا می شود. شرکت «سایپم» Saipem فعال در زمینه خطوط لوله با توافق پنج میلیارد یورویی در صدر قرار دارد و پس از آن شرکت های فعال در حوزه های فولاد، زیرساخت های تامین آب، ساخت و ساز، کشتی سازی و امور مالی از جمله دیگر طرف های تعامل با ایران خواهند بود.
به نوشته فایننشال تایمز، بانک های اروپایی نیز نقش کلیدی را در دوره رفع تحریم بازی خواهند کرد. البته مقام ها و شرکت های اروپایی این سفر را تنها آغازی برای آینده تعامل اقتصادی بیشتر با ایران می دانند. شرکت های فرانسوی نیز همین امید و برنامه را برای آینده دارند و اعلام کرده اند که برای رفتن به ایران آماده اند. پیش بینی می شود که فرانسوی ها در ایران حضوری بسیار پررنگ تر از گذشته داشته باشند.
تحلیلگر این روزنامه تصریح کرده که پس از برداشته شدن تحریم ها دولت روحانی مصمم است تا نتایج مثبت اقتصادی خط مشی دیپلماسی خود را نشان دهد. در این زمینه توافق با ایرباس برای خرید هواپیما از جنبه های اجتماعی و روانی و توجه به زندگی انسان ها پس از رفع تحریم ها اهمیت می یابد.
رسانه های غربی معامله هایی را که قرار است در سفر روحانی به اروپا نهایی شود آغازی برای شکوفایی تجاری در تعامل با ایران می دانند. تحلیلگران این احتمال را مطرح می کنند که با سفر رییس جمهوری ایران و هیات همراه به 2 کشور اروپایی در زمینه رفع برخی چالش ها گفت وگوهایی صورت گیرد و اقدام عملی برای رفع نگرانی ها و برخی محدودیت ها انجام شود و ابهام مشتریان در زمینه تعامل با ایران کاهش یابد.
*گروه پژوهش وتحلیل خبری/ خبرگزاری ایرنا