به گزارش پایگاه خبری تحلیلی کورنگ به نقل ازخبرگزاری مهر: اولین اقدام جدی در حوزه تعلیم و تربیت پس از انقلاب، فرمان تاریخی امام خمینی(ره) برای تشکیل سازمان نهضت سوادآموزی به منظور آموزش خواندن و نوشتن به بزرگسالان و کودکانی بود که به مدرسه دسترسی نداشتند.

طبیعی هم بود؛ چرا که انقلاب ایران از مدل اسلامی و بر مبنای آموزه‌هایی بود که در صدر آن می توان فرمان الهی در آخرین کتاب آسمانی مبنی بر امر به خواندن را مشاهده کرد. حتی روایت است که پیامبر اسلام برای آزادی اسیران جنگ بدر، یاد دادن خواند و نوشتن را به عنوان فدیه تعیین کرد. در دین اسلام به دفعات جستجوی دانش توصیه شده است و این مهم در پناه با سوادی میسر است.

از طرف دیگر در دنیای معاصر دسترسی به آموزش و منابع آموزشی سبب شده  که بی سوادی امری مذموم محسوب شود،  هر چند همچنان در دنیا عدالت آموزشی یکی از چالشهای اساسی محسوب می شود، اما تشکیل نهضت سوادآموزی در کشورمان یکی از راه حل های رسیدن به عدالت آموزشی، در صورت محقق نشدن آن در دوره آموزش عمومی محسوب می شود؛  راهی که در این ۴۰ سال این سازمان با جدیت پیگیری کرده و به موفقیت های چشمگیری نائل شده است.  

دور نیست زمانی که شاه قاجاری به ولیعهدش توصیه کرد که برای ادامه حکومت سعی کن مردم را گرسنه و بی سواد نگه داری؛  چرا که باسواد بودن مردم، برای مستبدین یک مانع به حساب می آمد. تمرکز انقلاب اسلامی طی ۴۰ سال گذشته برای گسترش باسوادی و بردن مدارس و کلاس های نهضت در محروم ترین نقاط کشور، یکی از پویشهای اساسی این انقلاب در طی حیات خود به شمار می رود.

هر چند در دنیای امروز برای رسیدن به توسعه پایدار، باید بسیار فراتر از سوادآموزی معطوف به خواندن و نوشتن حرکت کرد و بازگشت به بی سوادی در نبود تمرین، بعد از گذراندن دوره های نهضت سوادآموزی، یک چالش جدی برای این سازمان است، اما این مهم که پس از گذشت ۴ دهه و با گسترش آموزش عمومی در کشور همچنان این سازمان برپاست نشانه دغدغه جدی حاکمیت برای بالا بردن شاخصهای باسوادی در جامعه و رسیدن به توسعه با رشد بالاتر است.

سازمان نهضت سوادآموزی یک نهاد برخاسته از متن انقلاب اسلامی است و در این سال ها این سازمان با اتخاذ رویکردها و انجام طرح‌های متنوع سعی کرده تا از ظرفیت و توانمندی‌های محلی و منطقه‌ای در راستای آموزش مهارت خواندن و نوشتن، حساب کردن و روخوانی قرآن استفاده کند و با تدوین و اجرای برنامه‌های مکمل از بازگشت به بی‌سوادی جلوگیری کند.

فعالیت های نهضت سوادآموزی طی ۷ سال گذشته

نگاهی به فعالیت سالهای۱۳۹۰ تا ۱۳۹۷ این سازمان نشان از رشد قابل اعتنای سوادآموزی در کشور است که یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی میتوان برشمرد.

به گفته علی باقرزاده رئیس سابق سازمان نهضت سوادآموزی، سازمان نهضت سوادآموزی از بدو تاسیس تا کنون به منظور توسعه و ارتقاء سطح سواد جامعه با بهره گیری از ظرفیت های بین المللی، ملی، بومی و منطقه ای طرح های گوناگونی را به مرحله اجرا در آورده است. که اهم این برنامه ها عبارتند از: طرح نیروهای مسلح، طرح زندانیان، طرح سوادآموزی کارکنان و کارگران، طرح مساجد، طرح مدارس، طرح آموزش کودکان لازم التعلیم، طرح بسیج سواد آموزی، طرح خدمات مکاتبه ای، طرح گروه های پیگیر سواد، طرح خدمات رسانه ای، طرح آموزش اتباع خارجی، طرح آموزش دختران روستائی، طرح خواندن با خانواده، طرح ایجاد مراکز یادگیری محلی، طرح آموزش فرد به فرد، طرح سوادآموزی عشایر، طرح سوادآموزی و آموزش مهارت زنان سرپرست خانوار، طرح پیشگیری از معلولیتها، توانمند سازی مادران، طرح قرآن آموزی، طرح آموزش مردم محور، طرح کیفیت بخشی به فعالیتهای سوادآموزی، طرح کتابخانه سیار، طرح آموزشهای محلی و منطقه ای، طرح تولید نشریات محلی، طرح تولید نشریات دیواری، طرح کیفیت بخشی به فعالیتهای سوادآموزی، طرح مشترک با شرکت پارس الکتریک، طرح مداخله تغذیه، طرح ارتقاء دانش کشاورزی، طرح ستاد مواد مخدر، طرح ایجاد قفسه ویژه نوسوادان در کتابخانه های عمومی، طرح آگاه سازی برای پیشگیری از معلولیت ها، نشریه نیم صفحه نوسوادان، برنامه رادیویی جویبار دانش، طرح آموزش دختران شاغل روستائی بازمانده از تحصیل، طرح متناسب سازی محتوای آموزشی با محیط های خاص(تولید محتوای آموزشی محلی)، طرح مشترک با صندوق جمعیت و یونیسف، طرح کمیساریای عالی پناهندگان، طرح نروژی، طرح ریلیف،  طرح سوادآموزی در خانه، طرح سوادآموزی بنی، طرح آموزش اولیای بی سواد دانش آموزان، طرح آموزش کودکان و نوجوانان ۱۹-۱۰ ساله بی سواد، آموزش مقدماتی رایانه (طرح ICDL )، طرح آموزش از طریق تبلت، طرح آموزش تلویزیونی(لوح و قلم)، طرح حلقه های کتابخوانی، طرح آموزش عملی نماز و... که اجرای تمامی این طرح ها منجر شده به اینکه قریب به ۸ میلیون نفر از بی سوادان را در حد سوم ابتدایی و ۱.۵ میلیون نفر  در حد پایان ابتدایی ارتقاء تحصیلی داده شود.

طرح باسوادی اولیای دانش آموزان: با هدف به صفر رساندن بی‌سوادی در بین اولیای دانش‌آموزان از طریق تقویت نقش و مسئولیت مدیر مدرسه، استفاده از ظرفیت و امکانات مدرسه و بهره‌گیری مطلوب از نقش دانش‌آموزان در شناسایی و جذب و آموزش اولیا تدوین شده و به اجرا در آمده است. این طرح از آغاز به کار خود در سال ۹۴توانسته است، بیش از ۳۰۲  هزار نفر والدین بی‌سواد را در سراسر کشور شناسایی و آموزش بدهد. همچنین این طرح به عنوان یک تجربه ملی موفق توسط یونسکو اعلام و در وبسایت موسسه آموزش مادام العمر UIL درج شد.

مراکز یادگیری: یکی دیگر از طرح های این سازمان است که هدف از آن مراکزی هستند که علاوه بر آموزش پایه سواد، مهارتهای زندگی، اجتماعی، حقوق شهروندی و شغلی و حرفه‌ای را به افراد سوادآموز ارائه می کند. در سال های ۱۳۷۹ لغایت ۱۳۸۶ تعداد ۳۵۱۲ مرکز یادگیری محلی راه اندازی شد و از سال ۱۳۸۷ لغایت ۱۳۹۳ این مراکز مسکوت و تعطیل شد و مجدداً بر اساس مصوبه هیئت دولت این مراکز از سال ۱۳۹۴ با شیوه جدید احیا و راه‌اندازی شد و تاکنون۳۵۰ مرکز در سراسر کشور دایر شده است و در هر مرکز حداقل برای ۷۵ نفر از بی سوادان و کم سوادان ضمن ارائه آموزش خواندن، نوشتن و حساب کردن، مهارت های اساسی زندگی و کسب و کار زود بازده آموزش داده می شود.

 طرح حلقه‌های کتاب و کتاب‌خوانی: به منظور ترویج فرهنگ و عادت به مطالعه و یادگیری مادام‌العمر و مشارکتی، تثبیت و تحکیم سواد، غنی‌سازی محیط زندگی افراد کم‌سواد در جامعه از سال ۱۳۹۵به اجرا در آمده است. این طرح با تشکیل۵۸۰۴  حلقه کتابخوانی بیش از ۵۸۶۷۱  نفر کم‌سواد مخاطب را تحت پوشش برده است.

طرح خواندن با خانواده: در سال های ۱۳۷۶ لغایت ۱۳۸۹، سوادآموزی توانست ۳ عنوان کتاب از ۱۵ عنوان کتاب طرح خواندن با خانواده را در بین حدود ۵ میلیون و ۳۷۵ هزار نفر از سوادآموزان دور مقدماتی، ۶ عنوان کتاب در بین حدود ۳ میلیون و ۸۳۴ هزار نفر از سوادآموزان دور تکمیلی و ۶ عنوان کتاب در بین حدود ۱ میلیون ۵۰۴ هزار نفر از سوادآموزان دور پایانی، آموزش دهد و گام دوم این طرح در سال ۱۳۹۴ با رویکرد جدید آغاز شد و در این مدت توانسته تعداد ۱۵۰ هزار نفر را در سال تحت آموزش قرار دهد.  گام دوم طرح مذکور از طریق در اختیار گذاشتن کتاب‌های کاربردی سعی دارد نسبت به توسعه و تقویت فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در بین مخاطبان و اعضای خانواده، تقویت مهارت خواندن و نوشتن فراگیران دوره‌های سوادآموزی و استفاده بهینه از اوقات فراغت اعضای باسواد خانواده در امر مطالعه و کتاب‌خوانی اقدام کند. این طرح از سال شروع به کار خود در سال ۱۳۹۵ تا کنون در بین  ۳۱۱.۱۷۷ نفر از سوادآموزان(دوره های سواد آموزی و انتقال) به اجرا در آمده است.

طرح آموزش مقدمات رایانه به سوادآموزان دوره انتقال(ICDL) : طرح تلفیق سواد پایه با مهارت‌های رایانهICDL با هدف تعمیم و گسترش مهارت استفاده از رایانه در برنامه‌های سوادآموزی، ایجاد و افزایش دانش رایانه‌ای سوادآموزان تحت پوشش و ایجاد و بهبود انگیزه و نگرش کار با رایانه در سوادآموزان تحت پوشش در راستای تبلور اهداف دولت الکترونیک با مشارکت صمیمانه بنیاد ICDL طراحی و بین سوادآموزان دوره انتقال به اجرا در می‌آید. این طرح ابتدا سال ۹۴ صورت پایلوت در ۶ استان کشور و در سال ۹۵ در ۱۱ استان به اجرا درآمد و بعد از طی مراحل آزمایشی خود در سال ۹۶ به سراسر کشور تعمیم داده شد و بر اساس گزارش استخراج شده از سامانه سوادآموزی این طرح از ابتدای آغاز به کار خود ۱۴۷۷۹ نفر را تحت پوشش برده است. این طرح در سال ۱۳۹۷ در بین ۱۶۰ طرح ارسال شده از سراسر جهان توانست حایز رتبه برتر مسابقه بین المللی سواد آموزی یونسکو سال ۲۰۱۸ شود.

دستاوردها و موفقیت‌های سازمان نهضت سوادآموزی

کسب شش جایزه بین المللی یونسکو و آیسیسکو: برای طرح های بسیج سواد آموزی، برنامه گروه های پیگیر سواد، برنامه خدمات مکاتبه ای، طرح آموزش مهارتهای زندگی برای دختران شاغل روستایی، طرح خواندن با خانواده و آموزش مقدمات رایانه به سوادآموزان (طرح ICDL )
توسعه مشارکت‌های بین بخشی در سوادآموزی: در طی سال های ۹۷-۹۰، قریب به۳۳ تفاهم نامه همکاری با دستگاه‌های دولتی و سازمان های مردم نهاد منعقد شد و این تفاهم نامه‌ها به استان ها ابلاغ و بخش های استانی نیز با تشکیل جلسات و کارگروه‌های مشترک، پیگیر اجرای مفاد تفاهم نامه بوده‌اند.
کسب رتبه ۱۲ و ارتقای ۷۶ پله ای در جشنواره تحقق دولت الکترونیک: سازمان نهضت سوادآموزی در جشنواره شهید رجایی با ارتقاء ۷۶ پله‌ای نسبت به نتایج ارزیابی مرحله سوم این جشنواره، رتبه ۱۲ را در زمینه تحقق دولت الکترونیک کسب کرده است.
کسب  جایزه بین المللی کنفوسیوس سال ۲۰۱۸: این سازمان در سال ۲۰۱۸ به دلیل برنامه ریزی، اجرا و پایش طرح آموزش پایه رایانه در دوره انتقال ICDL  که با همکاری بنیادICDL   در میان بیش از ۷۶۰۰ نفر از سواد آموزان دوره انتقال سراسر کشور  موفق به کسب جایزه بین المللی سواد اموزی کنفوسیوس یونسکو شد.
کسب رتبه برتر در جشنواره  شهید رجایی: این سازمان در راستای اجرایی نمودن مواد ۸۱ و ۸۲ قانون خدمات کشوری در زمینه بررسی  عملکرد و ارزیابی میزان بهره وری دستگاه‌های اجرایی کشور  به منظور  رتبه بندی و ابلاغ نتایج به رئیس جمهور، از طریق اصلاح نظام ساختاری خود و تکمیل فرم های مربوطه در  شاخص های اختصاصی و عمومی نظیر نقش و ساختار دولت، دولت الکترونیک و هوشمندسازی اداری، مدیریت سرمایه انسانی، فناوری های مدیریتی، صیانت از حقوق مردم و سلامت اداری و استقرار نظام جامع مدیریت عملکرد، توانست  با کسب نمره ۱۷۸۹.۰۷ ازسقف  ۲۰۰۰ هزار امتیاز در بین سازمان های زیر مجموعه وزارت آموزش و پرورش به رتبه اول را در سال ۱۳۹۶ کسب کرده و نسبت به عملکرد سال قبل از وضعیت بهتری برخوردار است.

جایگاه ایران در سواد آموزی در مقایسه با جهان 

اما شاید یکی از شاخص های مهم سنجش عملکرد این سازمان بالابردن نرخ باسوادی کشور باشد.  با توجه به اطلاعات و آمار درج شده در موسسه آمار یونسکو، نرخ با سوادی جمعیت گروه سنی ۱۵ ساله و بالاتر در سال ۲۰۱۶ در جهان ۸۲.۲ اعلام شده که ایران با داشتن ۸۶ درصد با سوادی در این گروه سنی،   ۳.۸درصد بالاتر از میانگین جهانی قرار دارد. همچنین در گروه سنی۲۴-۱۵ ساله ایران با داشتن نرخ با سوادی ۹۷.۴ درصد باسوادی، ۶ درصد از میانگین جهانی در این گروه سنی بالاتر قرار گرفته است.

با توجه به اطلاعات اعلام شده از سوی وبسایت اطلس جهانی، کشور جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۵ با داشتن  نرخ با سوادی ۱۵ ساله و بالاتر با ۸۶ درصد در رتبه ۹۸ جهان قرار دارد.

روند توسعه ی نرخ  با سوادی درکشور، از رشد بسیار خوبی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران برخوردار بوده است به نحوی که از سال۱۳۵۵ تا سال ۱۳۹۵ در گروه سنی ۱۵ ساله و بالاتر با رشد  ۴۹.۹ درصدی رشد سواد و در گروه سنی ۲۴-۱۵ سال شاهد ۴۱.۳ رشد در نرخ های با سوادی هستیم.