بیانات رهبر معظم انقلاب در سفر به خراسان شمالی مبنی بر لزوم توجه به سبک زندگی نشان از اهمیت این موضوع به ویژه در ارتباط با پیشرفت تمدن و فرهنگ کشور دارد. سبکی که برگرفته از آموزه های دین باشد و بتواند در این تلاطم روزمرگی ها که دشمن بیشترین تلاش خود را برای تغییر سبک زندگی جوامع اسلامی متمرکز کرده است، راهگشا باشد.

البته تجربه به کرات نشان داده که مردم در میان تمامی آنچه به عنوان سبک زندگی دریافت می کنند، به دین و آموزه هایش بیشترین تمایل را دارند که تجدید چاپ چندین ده باره کتاب مفاتیح الحیات آیت الله جوادی آملی آن هم طی مدت سه چهار ماه بهترین گواه بر این مدعا است. از این رو با حجت الاسلام والمسلمین یدالله مقدسی، مسئول تدوین و مدیریت پروژه کتاب مفاتیح الحیات درباره چگونگی تالیف این کتاب و دلایل استقبال کم نظیر از آن که "سبک زندگی اسلامی" را تبیین کرده است به گفت و گو پرداختیم که مشروح آن در ذیل می آید:

هدف اصلی از تدوین و تالیف مفاتیح الحیات و ارائه سبک زندگی در آن چه بوده است؟

مفاتیح الحیات کتابی است مزین به نام آیت الله جوادی آملی و اصل و طرح این کتاب از وی است. در این کتاب تلاش شده کار آمدی آموزه‌های دینی در رفع مشکلات اجتماعی نشان داده شود.

باید توجه داشت که در آموزه‌های دینی به نوعی سه مطلب قابل توجه قابل بررسی است الف) جهان‌بینی: این آموزه‌ها بینش انسان به جهان را نشان می‌دهد و علم فلسفه عهده دار این مطلب است ب) جهان داری: این بخش از تعالیم دینی نحوه مدیریت جامعه و سیاست گذاری‌های کلان جامعه را بیان می‌کند ج) جهان آرایی : آفریده‌ای به نام عالم هستی داریم و خدا بشر را آفرید تا این عالم را آباد کند و اداره کند اگر آیه 61 سوره هود « هُوَ أَنْشَأَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ اسْتَعْمَرَکُمْ فیها » را در کنار آیه « وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُون ، ذاریات 56» قرار دهیم قرار دهیم نتیجه می‌گیریم ؛ خدا انسان را آفرید که زمین را آباد کند و در آن به عبادت بپردازد؛ لذا آرایش زمین و نظام هستی جزو آموزه‌های دینی ما است و این آموزه‌های دینی در دو بخش توسلی و تعبدی مطرح است ما از تعبدیات به "عبادات خاص" تعبیر می‌کنیم و از توسلیات به عبادات عام یاد می‌کنیم. به عنوان مثال نماز و روزه و حج و.. عبادت خاص است ولی آموزه‌های دین بخش‌های دیگری مانند اجتماعیات نیز دارد و دین در این ساحت نیز دارای برنامه است؛ از این رو آیت الله جوادی آملی می گوید: در بخش عبادات مرحوم محدث قمی مفاتیح‌الجنان را نگاشت و در دسترس عموم قرار داد، البته کتاب‌های دیگری هم قبل از مفاتیح‌الجنان مانند زادالمعاد و امثال آن نوشته شد منتهی مرحوم محدث قمی تنقیح و تنظیم مجدد نمودند و با توجه به پاداش‌های اخروی این اعمال بحث را ارائه داد اگر با همین نگاه به سراغ آموزه‌های اجتماعی دین برویم می‌بینیم ثواب‌های فراوانی هم در این بخش بیان شده است که به این صورت در دسترس عموم قرار نگرفته است. لذا اقتضا داشت این بخش از آموزه‌های دینی را با نگاه مفاتیح‌الجنان مورد توجه قرار داد و این کتاب - مفاتیح الحیات - جلد دوم مفاتیح‌الجنان است . لذا نگاه آن اخروی است و به زندگی مادی از این منظر می نگرد.

مخاطبان این کتاب در چه طیفی قرار دارند، آیا تنها خواص می توانند از آن بهره مند شوند یا برای عموم مردم دارای کاربرد است؟

مخاطب و سطح کاربرد کتاب عموم مردم جامعه هستند و اقشار مختلف می‌توانند از این کتاب بهره ببرند، البته اگر بخواهیم مطالب این کتاب را برای گروه خاصی بیان کنیم نیازمند تبیین و تحلیل و زبان خاص خود است .

ارائه راه حل برای معضلات اجتماعی

رفع چه معضلاتی در نگارش این کتاب مدنظر بوده است؟

اگر نگاه ما به مباحث اجتماعی رویکرد عبادی به خود بگیرد، بسیاری از مشکلات اجتماعی جامعه کنونی ما مرتفع می‌شود، به عنوان مثال در ایام زیارت مردم به زیارتگاه‌ها و دامان طبیعت می‌روند و بهره می‌برند اما در پایان کار آنچه باقی می‌ماند زباله‌هاست ، خیلی‌ها نمی‌دانند همان‌طور که زیارت ثواب اخروی دارد جمع آوری زباله و رعایت بهداشت محیط نیز دارای ثواب اخروی و پاداش است، لذا باید کتابی نوشته می‌شد که این نکات را متذکر شود و اگر این نگاه همگانی شود بخشی از مشکلات جامعه حل می‌شود و برای اداره کشور نیز بسیار مفید است .

البته در این فرهنگسازی راهکارهای مختلف مورد نیاز است؛ تشویق در آموزهای دینی بر اساس معرفت افزایی است اگر گفته شده غرس درخت فلان پاداش را دارد ، در کنار آن بر معرفت نیز تاکید شده است ، مطلوب دین ایجاد فضای مناسب برای خود و دیگران است لذا باید ابتدا بنیان معرفت را نهاد و بعد عمل در پی آن آمد و هدف این است که ابتدا معرفت ایجاد شود و سوغات این معرفت عمل است.

چه اولویت هایی در انتخاب موضوعات پرداختی در این کتاب در نظر گرفته شده است؟

کتاب به لحاظ ابعاد مختلف پنج‌گانه‌ای که دارد مبتنی بر روایتی از امام صادق علیه‌السلام است و بر اساس این حدیث شریف ارتباطات انسان چهار جهت پیدا می‌کند الف ) ارتباط با خدا ب) ارتباط با خودش و وظایفش ج) ارتباط با دیگران د) ارتباط با محیط زیست؛ ما در این کتاب به جهت نخست نپرداختیم چرا که مفاتیح‌الجنان مرحوم محدث قمی به این جهت توجه کامل کرده بود ، اما سه بخش دیگر مورد توجه قرار گرفته است منتهی بر اساس نیاز جامعه کنونی این تقسیمات بیشتر شد و کتاب شامل پنج بخش گردید ابتدا تعامل و روابط انسان با خودش، دوم تعامل و روابط انسان با انسان‌های دیگر که این بخش می‌تواند در دو قسمت مطرح شود الف) تعامل فرد با نهادهای اجتماعی مثل نظام حکومتی ب ) تعامل انسان با افراد مختلف مانند تعامل انسان با پدر و مادر ،خویشان ، همسر ؛ افراد جامعه اعم از مؤمن و کافر و ... سوم تعامل انسان با محیط زیست ؛ این فصل هم در دو بخش قابل بررسی است الف ) تعامل انسان با حیوان، امروزه در دنیای غرب مباحثی مانند حقوق حیوانات بسیار مطرح است در حالی که حقوقی که در آموزهای دینی ما برای حیوانات آمده است بیش از آنی است که در غرب مطرح است ب) تعامل انسان با خلقت زیست محیطی .

آیا در ویرایش‌های بعدی کتاب فصول دیگری به آن افزوده می‌شود؟

بنا داشتیم که خط سیری به اهل تحقیق داده باشیم و بگوییم چنین آموزه‌هایی در متن دین نیز وجود دارد و در هر قسمتی نیامده ایم همه مطالبی را که مجامع روایی و دینی ما بیان شده است را بازگو کنیم چرا که در این صورت کتاب از طراوت می‌افتاد و بسیار حجیم می‌شد البته جا دارد بخش‌هایی به این کتاب افزوده شود و جای کار دارد .البته برخی ایرادات همچون اشکالات تایپی گوشزد شد که در چاپ چهاردهم کاهش یافت و ویرایش دوم این کتاب در حال تهیه است.

سنجش روایات با معیارهای عقلی و نقلی

آیا در نحوه گزینش روایات دقت کارشناسانه اعمال شده یا از باب تساهل در ادله سنن با این روایات برخورد می شود؟

این نکته از همان ابتدای کار مورد توجه بوده است که اگر روایتی در اختیار مردم قرار می‌گیرد نباید سست باشد و از معصوم (ع) به ما رسیده باشد. لذا غالب روایات سند معتبر دارند و بخش‌هایی که حرف و اگر دارد با معیارهای حدیث شناسی و با معیارهای عقلی و نقلی سنجیده شده است و آنچه که موافق نقل و عقل نبوده مطرح نشده است.

با استقبالی که در داخل کشور از مفاتیح الحیات صورت گرفته است، آیا می توان انتظار تامین نیازهای جامعه جهانی را از این کتاب داشت؟

یکی از نگارندگان اهل قلم و معرفت نوشته است: این کتاب لیبرالیسم غرب را به چالش کشید چون نظام لیبرالیسم غربی معتقد است برای اداره جامعه زندگی بشر برنامه دارد و دین در این بخش صامت است اما این کتاب نشان داد که دین برای زندگی بشر نیز برنامه جامع و کاملی ارائه داده است؛ از این رو مباحث این کتاب می‌تواند برای کشورهای دیگر اعم از مسلمانان و غیرمسلمان مفید باشد. همسو با این مهم برای ترجمه این کتاب به زبان های اردو، عربی و انگلیسی اقداماتی صورت گرفته است .

دلایل توفیق این کتاب و استقبال کم نظیر مردمی در طول مدت کوتاه عرضه در بازار نشر را چه طور ارزیابی می کنید؟

در درجه اول اخلاص آیت الله جوادی آملی مهم‌ترین دلیل استقبال جامعه علمی و دینی ما به این کتاب بود و در کنار آن تلاش خالصانه دوستانی که در تدوین و تهیه این کتاب نقش آفرینی داشتند .

زمانی که علامه جوادی آملی اثر را دید، گفت: خدا رحمت کند امام و شهدا را، همه این اثرها در پرتو ایثار امام و شهدا و مردم مسلمان ایران است.

منبع: خبرگزاری شبستان

پایان پیام/