به گزارش کورنگ به نقل از پایگاه اطلاع رسانی حوزه، شهید آیت الله سیدحسن مدرس، از بزرگ مردان تاریخ ایران زمین است. او که حدود هفده سال، از 1289 تا 1307 نماینده مجلس بود، هیچ گاه از راه انقلابی خویش پشیمان نشد و در طول این مدت، با جسارت و شجاعت شگفت انگیز به مبارزه با استبداد و استعمار پرداخت و سرانجام جان خود را نیز در این راه فدا کرد. انتخاب سال روز شهادت وی به عنوان روز مجلس از سوی مجلس شورای اسلامی، به ماندگاری نام و یاد او در خاطرها و شناخت هر چه بیشتر این عالم انقلابی کمک خواهد کرد. در این مقاله، به زندگی آن بزرگ مرد و نیز روز مجلس می پردازیم.

زندگی نامه شهید مدرس

سیدحسن قمشه ای اسفه ای، مشهور به مدرس، در سال 1287 هجری قمری برابر با 1249 خورشیدی، در خانواده ای از سادات طباطبایی ساکن سرابه، از توابع زواره اردستان به دنیا آمد. پدرش، سید اسماعیل، زندگی خود و خانواده اش را در کمال سادگی و قناعت اداره می کرد. میرعبدالباقی، پدربزرگ مدرس، مرد زاهد و عابدی بود که از سال ها پیش در قُمشه (شهرضای کنونی) سکونت داشت. مدرس به همراه پدر ره سپار قمشه شد و مدت ده سال در آن شهر، مقدمات ادبیات عرب و فارسی را فراگرفت. او شانزده سال بیشتر نداشت که برای ادامه تحصیل به اصفهان رفت و حدود سیزده سال در آن شهر اقامت گزید. پس از آن، راهی نجف اشرف شد و هفت سال در آن مکان مقدس به تحصیل علم پرداخت. وی در دوره دوم مجلس شورای ملی از طرف علمای نجف، به عنوان یکی از پنج مجتهدی که قوانین مصوّب مجلس را برای مغایر نبودن با موازین شرع نظارت می کردند، برگزیده شد. او سرانجام جان خویش را بر سر مخالفت با رضاخان پهلوی گذاشت و به درجه والای شهادت رسید.

نظر مدرس درباره مجلس

در دیدگاه مدرس، مجلس قانون گذاری به دلیل تشکیل شدن از نمایندگان مردم کشور، به منزله عصاره ملت و مرکز ثقل مملکت است. وی مجلس را رقم زننده امور ملت و تنها مرجع تصمیم گیرنده در مملکت می دانست. مدرس معتقد بود هیچ قانون، مصوّبه و امتیاز بدون نظر و تصویب مجلس، قانونی نیست. وی در جلسه 25 اسفند 1302 در بیان مقام و منزلت مجلس می گوید: «این مجلس را به منزله تمام ایران می دانم. مثل این است که سی کُرور اهالی ایران در اینجا تشریف دارند».

دیدگاه امام خمینی رحمه الله درباره شهید مدرس

امام خمینی رحمه الله در مورد مدرس می فرماید: «مرحوم مدرس که به امر رضاخان ترور شد، از بیمارستان پیام داد به رضاخان بگویید من زنده هستم. مدرس حالا هم زنده است. مردان تاریخ تا آخر زنده اند. ... یک شخص روحانی که لباسش از سایر اشخاص کمتر بود و کرباس به تن می کرد. او در مقابل قدرت زیاد رضاخان ایستاد و آن طور هجوم کرد به مجلس که نگذاشت رضاخان کاری بکند و در حالی که عمال رضاخان با هم زنده باد زنده باد می گفتند، ایستاد و گفت که مرده باد رضاخان و زنده باد من. یک همچون مرد قدرتمندی بود، برای اینکه الهی بود. می خواست برای خدا کار بکند و از کسی نمی ترسید. ... مدرس یک ملای دین دار بود چندین دوره زمام داری مجلس را داشت و از هر کس برای او استفاده مهیاتر بود. بعد از مردن چه چیز به جای خود گذاشت، جز شرافت و بزرگی. ما می گوییم مثل مدرس ها باید بر رأس هیئت تقنینیه و قوای مجریه و قضایی واقع شود».

نخستین مجلس در ایران

مجلس شورای ملی را باید ثمره انقلاب مشروطه دانست. مردم ایران پس از چند صد سال خفقان و استبداد، در قیامی ملی به مشروطیت رسیدند و توانستند با استبداد مبارزه و ثابت کنند که مردم نیز دارای حقوق سیاسی و اجتماعی هستند. آنها معتقد بودند اولاً باید قانون اساسی وجود داشته باشد تا کشور بر پایه آن اداره و تصمیم گیری ها طبق قانون و ضوابط خاص باشد، نه بر اساس سلیقه های فردی و گروهی. ثانیا مجلسی از نمایندگان منتخب ملت تشکیل شود تا حقوق مشروع ملت در آنجا حفظ گردد. مردم خواهان مجلسی بودند که اعضای آن منتخبان خود آنها باشند، نه منتخب شاه. به این صورت، نخستین جلسه مجلس شورای ملی، تنها با حضور نمایندگان تهران در چهارده مهر سال 1285 در کاخ گلستان با حضور شاه تشکیل و با نطق یک جمله ای او افتتاح شد.

مجلس پهلوی

پس از تشکیل مجلس ملی برای نخستین بار در زمان مشروطه، در دوره سلطنت پهلوی، مجلس، ماهیت اصلی و هدف خود را از دست داد و ابزاری در دست شاه برای قانونی جلوه دادن خواسته های او گردید. در دوران سلطنت پهلوی، مجلس شورای ملی که در قانون اساسی مشروطه پیش بینی شده بود، به صورت ابزاری نمایشی از سیاست تجددطلبی توخالی دولت خودکامه درآمد و سرانجام به مجلسی فرمایشی و مکانی برای نمایش خیمه شب بازی عروسک های دست آموز درباره پهلوی تبدیل شد.

مجلس شورای اسلامی

با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357، تحولات شگرفی در شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران به وجود آمد و نظام ارزشی جامعه ایران دگرگون شد. بنابراین، ارکان حکومتی نظام شاهنشاهی نمی توانست جایی در ایران داشته باشد؛ زیرا ماهیت و حقیقت این بنیادها و نهادها، با اهداف و آرمان انقلاب ملت ایران در تضاد بود. یکی از نهادهای مهم سیاسی، مجلس شورا بود که می بایست به معنای واقعی کلمه خانه ملت باشد. بدین ترتیب، با پیروزی انقلاب اسلامی، مقدمات تشکیل مجلسی اسلامی و مردمی در تاریخ ایران فراهم آمد و در 24 اسفند 1358، نخستین مجلس شورای اسلامی با رأی و نظر مستقیم مردم انتخاب شد تا مظهر قدرت و حکومت مردم و مصداق خارجی جمهوری باشد.

وظیفه مجلس شورای اسلامی

بر اساس قانون اساسی، وظیفه اصلی مجلس شورای اسلامی، قانون گذاری و نظارت است، ولی مجلس نقشی بیش از این بر عهده دارد. مجلس، رقم زننده سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور است و از سوی دیگر، ناظری ملی بر عملکرد قوه مجریه به شمار می آید. حاکمیت ملی از سوی نمایندگان اعمال می شود و ملت با دو اهرم قانون گذاری و نظارت، حقوق خود را حفظ و اختیارات دولت مردان را محدود می کند.

مراحل قانون گذاری در مجلس شورای اسلامی

رسیدگی به طرح ها و لوایح در پنج مرحله انجام می پذیرد. مرحله اول، اعلام وصول طرح یا لایحه در مجلس و ارجاع آن به کمیسیون مربوط است و در همان حال، تکثیر می شود و در اختیار نمایندگان قرار می گیرد تا اگر نظر و پیشنهادی داشته باشند، به کمیسیون مربوط مراجعه کنند.

مرحله دوم، رسیدگی در کمیسیون است. در مرحله سوم، طرح یا لایحه رسیدگی شده در کمیسیون، به همراه گزارش کمیسیون به هیئت رئیسه مجلس تسلیم می شود تا برای شور اول در دستور جلسه علنی مجلس قرار گیرد. سپس کلیات آن در جلسه علنی به رأی گذاشته می شود و در صورت تصویب به مرحله بعد می رود. در مرحله چهارم، بار دیگر به همراه پیشنهادهای اصلاحی نمایندگان، در کمیسیون بررسی می شود. در مرحله نهایی، برای بار دوم در دستور مجلس قرار می گیرد و در وقت تعیین شده، از طرف مخبر کمیسیون توضیح داده می شود و یک یک موارد آن مورد بحث و رسیدگی و رأی گیری قرار می گیرد.

تحقیق و تفحص؛ نظارت بر دستگاه های گوناگون

مجلس شورای اسلامی افزون بر تصویب قوانین، حق نظارت مستمر بر اجرای قانون را دارد. قانون اساسی حق تحقیق و تفحص در تمام امور کشور را به مجلس داده و برای آن ضمانت اجرا هم تعیین کرده است تا مجلس بتواند این وظیفه را به صورت مطلوب انجام دهد. مجلس شورای اسلامی از نظر سیاسی وظیفه دارد با نظارتی که اعمال می کند، خود به خود تخلف از قانون را به حداقل ممکن برساند. درجه اعتبار مجلس، از اساس تا حد زیادی به این نظارت بستگی دارد. مجلس نظارت خود را از راه تذکر، سؤال و استیضاح اعمال می کند.

اقلیت های دینی در مجلس شورای اسلامی

با تشکیل مجلس شورای ملی در دوران مشروطه، اقلیت های دینی از کرسی نمایندگی برخوردار شدند. برای نمونه، کلیمیان تا امروز در همه دوره ها، نماینده داشته اند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز در مجلس خبرگان قانون اساسی حضوری فعال داشتند. کلیمیان بر پایه قانون اساسی، یک نماینده در مجلس شورای اسلامی دارند. اصل 64 قانون اساسی، بر حضور نمایندگان اقلیت های دینی چنین تصریح می کند: «زرتشتیان و کلیمیان هر کدام یک نماینده و مسیحیان آشوری و کلدانی مجموعا یک نماینده، مسیحیان ارمنی جنوب و شمال هر کدام یک نماینده انتخاب می کنند.» نمایندگان اقلیت های دینی، سوگند نمایندگی را با ذکر کتاب آسمانی خود یاد می کنند.

کمیسیون های مجلس

مجلس شورای اسلامی از تعداد زیادی نماینده ملت تشکیل شده است. تصمیم گیری در جمعی چنین گسترده، ممکن نیست، مگر اینکه پیش تر، رسیدگی های مقدماتی و کارشناسی انجام شده باشد. این کار معمولاً در واحدهای کوچکی به نام کمیسیون انجام می شود. اصول شصت و ششم و هفتاد و پنجم قانون اساسی، از کمیسیون های مجلس نام برده و تعداد، ترتیب کار و حدود اختیارات آنها را به آیین نامه داخلی واگذار کرده است. کمیسیون ها، به مجلس قدرت و تحرک می دهند و موجب بازدهی بیشتر مجلس می شوند. مجلس شورای اسلامی برای حل مشکلات فرهنگی، اقصادی، امنیتی و... به کمیسیون هایی با افراد کارآزموده و متخصص نیاز دارد.

شورای نگهبان؛ ناظر بر قوانین مجلس

قانون گذاری در جمهوری اسلامی ایران بر اساس موازین شرع صورت می گیرد و مصوّبات مغایر با احکام شریعت یا اصول قانون اساسی، اعتبار ندارد. ازاین رو، لازم است بر مصوّبات، هم از نظر شرعی و هم از نظر قانونی نظارت شود. مرجع صلاحیت دار برای چنین نظارتی، شورای نگهبان است. قانون اساسی، اظهار نظر درباره شرعی بودن مصوّبات را در انحصار فقهای شورای نگهبان می داند و وظیفه نظارت قانونی، یعنی مغایر نبودن مصوّبات با اصول قانون اساسی بر عهده اعضای حقوق دان شورای نگهبان گذاشته شده است.

دیدگاه امام خمینی رحمه الله درباره مجلس

مجلس شورای اسلامی از دیدگاه امام خمینی رحمه الله ، همواره جایگاهی حساس داشت؛ چرا که برای تحقق آن، خون های ارزشمندی هدیه شده است. به همین دلیل، امام آن را «حاصل خون جمعیتی که وفادار به اسلام بودند» می دانست. مجلس از دیدگاه امام، مکانی است «فراهم آمده از الله اکبرهای مردم» و «عصاره ای است از زحمت های طاقت فرسای ملت.» بنابراین، آن را «بالاترین مقام کشور» برمی شمرد؛ چرا که «اکثریت قاطع مسائل کشور، بی واسطه یا باواسطه به آن وابسته است» ازاین رو، خطاب به نمایندگان مجلس می فرمود: «شما نمایندگان محترم! می توانید با یک رأی خود، خدمت ارزشمندی به خدا و خلق نمایید و بالعکس، و می توانید یک خطر بزرگ را از کشور و اسلام رفع کنید و بالعکس».

برای رسانه
الف) زیرنویس

امام خمینی رحمه الله

من انتظار دارم که وحدت کلمه خود را حفظ و در انتخاب وکلای خود رضای حق را بر رضای خود مقدم دارید.

از مهمات امور، تعهد وکلای مجلس شورای اسلامی است.

اگر در انتخابات مسامحه کنیم، مطمئن باشید که از راه مجلس به ما لطمه می زنند.

مجلس اشخاص سیاسی لازم دارد، اشخاص اقتصاددان لازم دارد، اشخاص سیاست مدار لازم دارد، اشخاص مطلع بر اوضاع جهان لازم دارد.

مقام معظم رهبری

صداقت و دل سوزی نماینده ای که می خواهید انتخاب کنید را تشخیص بدهید و او را انتخاب کنید.

باید مراقب باشید که آدم های اهل سوءاستفاده و بی اعتقاد به رسالت انقلابی و مسئولیت نمایندگی و کسانی که می خواهند فقط وارد مجلس بشوند تا سوءاستفاده بکنند و خدای ناکرده خراب کاری انجام دهند، وارد مجلس نشوند.

مجلس شورای اسلامی، حساس ترین بعدی است که نظام اسلامی ایران از آن به سمت هدف های خود عبور می کند.

وظیفه اصلی نماینده، قانون گذاری است.

پایان پیام/ب