به گزارش کورنگ به نقل از نافع، کتاب دختر شینا نوشته خانم ضرابی زاده است که خاطرات قدم خیر محمدی کنعان، همسر سردار شهید ابراهیمی را بیان می کند.

این کتاب را سوره مهر چاپ کرده و ظرف مدت 4 سال به چاپ بیست و دوم رسیده است. «دختر شینا» که برگزیده شانزدهمین جشنواره کتاب سال دفاع مقدس است با نگاهی متفاوت به زن ایرانی جایگاه او را به عنوان بنیان و ستون خانواده در زمان دفاع مقدس برجسته می­ سازد و روایتی زنانه از جنگ را بیان می کند.

این روایت زنانه با روایت فمنیستی تفاوت دارد زیرا با وجود چالش های بین زن و مرد در آن هیچ گاه شکافی بین زن و مرد نمی بینیم بلکه آن دو را در کنار هم به خوبی نشان می دهد.

دختر شینا روایتگر زندگی دختری است که همسرش با یک نظر دیدن امام خمینی(ره) در 12 بهمن 57 به خودش قول داد تا آخرین قطره خونش سرباز امام باقی بماند.

 این کتاب از 19 فصل تشکیل شده و از روایت کودکی قدم خیر محمدی کنعان آغاز می شود؛ از زمانی که نامش را به خاطر قدم خوشی که داشت «قدم خیر» گذاشتند. نویسنده که خودش هم یک زن است قدم به قدم وارد زندگی قدم خیر می شود، نحوه ازدواج او با سردار ابراهیمی را روایت می کند و همدم شبهای تنهایی این زن و فرزندانش می شود.

شب هایی که قدم خیر و بچه های قدو نیم قدش وضعیت قرمز را تجربه می کردند و پدر در مناطق جنگی مشغول دفاع در برابر دشمن بود. شخصیت اصلی  زنی روستایی و بی سواد است که در طول هشت سال ازدواجش با سردار ابراهیمی، با دشواری‌های دوری همسر و بزرگ کردن فرزندانش، کنار می آید و به تنهایی زندگی‌ را اداره می کند، چهار دختر و یک پسر به دنیا می آورد و همسرش فقط موقع به دنیا آمدن یکی‌شان در کنارش است.

این زن آن‌قدر می‌ایستد و می‌افتد و دوباره برمی‌خیزد تا جنگ را تحقیرکند و در تمام زندگی ماه های متوالی تنها و بدون شوهر زندگی را از سر می گذراند. و  بد قولی های شوهرش در نبودن ها و نیامدن ها و نماندن ها را در روزهای حساس زندگی اش، به عشق خوش‌قولی شوهرش به امام تحمل می کند. 

 این کتاب در مورد ارتباطات اجتماعی در محیط روستایی و سادگی و بی آلایشی عشق میان همسران روستایی به خوبی سخن گفته و جزئی نگری نویسنده باعث شده تصویر سازی در مخاطب به خوبی دیده شود و مخاطب خود را همراه شخصیت اصلی داستان بداند.

نویسنده با روایتگری و روایت نگاری هنرمندانه در این کتاب توصیفی دقیق از زندگی خانواده ای ایثارگر را ارائه می دهد .او با هنرمندی در انتخاب نام کتاب، حس تعلیق و هول و ولا را در خواننده تقویت می­کند. کنجکاوی برای کشف علت و چرایی انتخاب این نام، خواننده را تا اواسط کتاب با خود می­کشاند.

از دیگر تدابیر نویسنده در ایجاد حس تعلیق استفاده او از جابجایی نام شهید ستار ابراهیمی و برادرش صمد است که از نقاط قوت کار و شگردی استادانه است. راز اسم شهید ستار همدانی که نویسنده آن را تا آخرین صفحات کتاب حفظ می­کند بر جذابیت کتاب افزوده و خواننده را تا لحظات آخر در کنکاش و جستجو نگه می­دارد.

زبان ساده، صمیمی و پر کشش از دیگر ویژگی های مثبت این اثر است . جزئیات داستان نیز نشان دهنده حافظه قوی و جزئی نگر راوی است. در این اثر عواطف و احساسات راوی به خوبی به مخاطب منتقل می شود و خواننده را تا پایان داستان با خود همراه می کند.

علی رقم جزئیات فراوان  داستان ، خواننده  از مطالعه خسته نمی شود و سعی در اتمام آن دارد. توالی زمانی هم از نکات برجسته ای است که  به خوبی در فصل های کتاب رعایت شده است. این کتاب به نوعی تاریخ شفاهی کشور را بیان می کند و روزشمار انقلاب و جنگ است و برای خواننده جوان و ناآشنا با آن فضا بسیار مناسب است.

تم اصلی این کتاب جدایی است و صمد (شهید ابراهیمی) مرتبا در کشمکش است. کشمکش میان عشق به همسر و فرزندان و عشق به رهبر انقلاب و جنگ و سربازان تحت فرمانش.

این کشمکش را می­توان در جملاتی از قبیل «اگر بمانم پیش تو کسی نیست کارها را به سرانجام برساند اگر هم بروم دلم پیش تو می­ماند» مشاهده کرد. نکته جالب توجه در این کتاب این است که در نهایت با این کشمکش های درونی از عشق زمینی به عشق عارفانۀ زیبایی می­رسد : «اما وقتی فکر می­کنم میبینم من با عشق تو به خدا نزدیکتر می­شوم». نوع شخصیت پردازی صمد که اندک اندک شکل می­گیرد و از ابهام به وضوح می­رسد از دیگر نقاط قوت  این کار است.

از دیگر نکات قابل توجه در این کتاب اشاره به برخی جریان­های تاریخ معاصر است از جمله: آمدن امام، صف­های نان، صف­های نفت، آوردن شهدا، جنگ، بمباران شهر ها. این کتاب از نوعی سبک خاص به نام خاطره نگاری بهره می­برد. خاطره نگاری­های مهم فقط سرگرم کننده نیستند بلکه حوادث اجتماعی را توصیف می­کنند و میان آن حوادث و زندگی شخصیت مورد نظر ارتباط برقرار می­کنند.

در حقیقت در این شیوه، زندگی شخصیت ابزاری است برای بیان هنری حوادث تاریخی و اجتماعی. اما می­توان گفت این خاطره نگاری از حوادث اجتماعی به سرعت می­گذرد و در تحلیل و تبیین آن­ها ضعیف عمل می­کند.

نویسنده با توصیف زیبای برخی صحنه­ها مانند عزاداری برای شهادت ستار و رفتار مادر و همسر او و پایان زیبای کتاب، تأثیر بسیاری بر خواننده می­گذارد و خواننده تا آخرین صفحات کتاب ، با علاقه ماجرا را دنبال می کند.

البته اشکالاتی در فصل بندی کتاب دیده می شود و شاید این موضوع را که فصل های کتاب عنوان ندارد، بتوان از اشکالات آن شمرد. برخی شخصیت پردازی ها از جمله شخصیت حاج آقا و شینا ضعیف است این شخصیت ها به خوبی توصیف نشده اند.

هرچند نویسنده سعی دارد در کتاب از گویش همدانی که گویش محلی زادگاه شهید ابراهیمی است، استفاده کند اما در این امر چندان موفق نیست . از دیگر ویژگی هایی که باعث ابهام در ذهن مخاطب می شود. این است که داستان زندگی قدم خیر  با شهادت شهید ابراهیمی ناگهان متوقف می شود.

سمیه نوش‌آبادی

دکترای زبان و ادبیات فارسی