به این دلیل مجمع عمومی این سازمان در سال 1992، در قطعنامه‌ای این روز را به عنوان روز جهانی هواپیمایی کشوری تصویب و اعلام کرد که از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز به صورت رسمی این روز مورد تأیید قرار گرفته است.

همه ساله کشورها برای گرامیداشت این روز و یادآوری و تأکید بر اهمیت صنعت هواپیمایی کشوری در توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع و نقش اساسی سازمان هواپیمایی کشوری در حفظ، ارتقا، ایمنی و کارآیی و قانونمندی در حمل و نقل هوایی نسبت به برگزاری مراسم این روز و اجرای برنامه‌های مختلف اقدام می‌کنند.

در ایران نیز سازمان هواپیمایی کشوری به عنوان متولی حاکمیتی، نظارتی و سیاستگذاری در صنعت حمل و نقل هوایی، برنامه این روز را با حضور مسئولان و دست‌اندرکاران شرکت‌های هواپیمایی و کارشناسان این صنعت در روز 16 آذرماه برگزار می‌کند.

فرودگاه در كشور با 3 ويژگي وجود دارد يا فرودگاه پايانه حمل و نقل مسافرتي است و يا نظامي و يا هر دو مورد با يكديگر در يك منطقه است كه در حالت سوم آن فرودگاه را (join) مي‌گويند.

فرودگاه‌هايي كه تنها براي حمل و نقل‌هاي هوايي مورد استفاده قرار مي‌گيرند همچون فرودگاه همدان و ديگر فرودگاه‌هايي كه پروازهاي سفري مسافران در آن به انجام مي‌رسد.

فرودگاه‌هايي كه پروازهاي نظامي در آنها برنامه‌ريزي و به انجام مي‌رسد مانند پايگاه شكاري شهيد نوژه است و از سوي ديگر فرودگاه‌هايي مثل فرودگاه تبريز و دزفول هم از نوع مشترك يعني مسافرتي و نظامي هستند.

اما آنچه همدان و همداني‌ها را بيشتر خرسند مي‌كند وجود فرودگاه مسافرتي و پايگاه نظامي به صورت تفكيك شده در استان است كه هر يك براي خود امتيازاتي ويژه را در برمي‌گيرند. پايگاه هوايي شهيد نوژه (پايگاه سوم شكاري همدان) يكي از پايگاه‌هاي مهم هوايي ايران است.

فرودگاه مسافرتي همدان با آنكه 8 دهه از عمرش مي‌گذرد اما به دلیل مداوم نبودن پروازها آنچنان كه بايد و شايد نتوانسته است نقش بسزايي در پايانه‌هاي حمل و نقل هوايي در غرب كشور داشته باشد.

از سوي ديگر اما پايگاه شكاري شهيد نوژه، نقطه عطفي در ميان پايگاه‌هاي نظامي هوايي در كشور محسوب مي‌شود و این پتانسیل غنی همواره افتخاری برای استان است به گونه‌ای که اين پايگاه، امروز همدان را به يكي از استان‌هاي حافظ مرزهاي هوايي كشور تبديل كرده است كه جاي بسي خرسندي و غرور براي مردمان الوندنشين است.

ما هم این مناسبت را فرصتی مغتنم شمردیم برای آنکه از داشته‌های استان همدان در این زمینه بگوییم.

پایگاه شهید نوژه

عنوان اين پايگاه در سال‌هاي قبل از انقلاب پايگاه شاهرخي بود و بعد از انقلاب اسلامي در سال 1357 مدتي به عنوان پايگاه حر نام گرفت و بعد از شهادت سرهنگ دوم محمد نوژه كه از خلبانان اين پايگاه بود در 25 مردادماه سال 1358 با عنوان پايگاه هوايي شهيد نوژه نام‌گذاري شد.

پايگاه‌هاي شكاري نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي ايران بازوهاي توانمند نيروي هوايي در مقابله با تهديدات هوايي و محافظت از مرزهاي هوايي كشور هست و پايگاه سوم شكاري شهيد نوژه در 50 كيلومتري شهر همدان و در مجاورت شهر كبودراهنگ قرار گرفته است. همواره نقش بسزايي در دفاع از كشور در جنگ تحميلي ايران و عراق داشته است.

براي دستيابي به جواب اين سؤال كه حضور پايگاه شهيد نوژه به عنوان نقطه قوت استان همدان چه نقشي در حفظ امنيت و حريم هوايي كشور دارد پای صحبت يكي از مسئولان رده‌بالاي اين پايگاه شكاري نشستيم.

وي كه با تمام مشغله‌ها و مسئوليت‌هاي سنگين كاري وقت بسياري براي ارائه توضيحات در اختيار همدان‌پيام گذاشت از جايگاه و موقعيت پايگاه‌هاي هوايي در كشور چنين گفت: در تمام كشورهاي دنيا نيروهاي سه‌گانه زميني، هوايي و دريايي نقش بسزايي در حفظ حريم آنها دارند و براساس نقش اين نيروها وظايف بسزايي براي آنها تعيين شده است.

هر كشور محدوده‌هاي مشخصي دارد كه همان مرزهاي هوايي، زميني و دريايي ناميده مي‌شود و مرزباني از كشور با حفاظت از اين مرزها صورت مي‌گيرد بگونه‌اي كه ورود و خروج هر مورد مشكوكي به صورت غير قانوني اين نيروهاي امنيتي را به حفاظت و ممانعت از تردد آن برمي‌انگيزد.

مرزهای هوایی حفاظت و حساسیت

پايگاه‌هاي نيروي هوايي وظيفه حفظ و حراست از فضاهاي هوايي كشور را بر عهده دارند. يعني همان مرزهاي هوايي، به عنوان مثال مرز هوايي در غرب كشور براي ما 10 مايل به سمت كشورهاي همسايه غربي (عراق) است و البته از سوي آنها هم بالعكس به همان ميزان در حوزه مرز هوايي حساب مي‌شود.

هر شي، پرنده از جمله هواپيماي با سرنشين يا بدون سرنشين قبل از رسيدن به مرز هوايي ما بايد از قبل شناسايي شده باشد و (plan) يا برنامه پروازي آن بايد به پدافندهاي هوايي كشور اعلام شده باشد. براساس آن برنامه ساعت و نوع وسيله پرنده براي پدافندها معرفي شده است و اجازه تردد از مرزهاي هوايي را دارد.

در كل مي‌توان گفت، وظيفه سيستم پدافندي كشور شناسايي هواپيماهايي است كه قرار است از مرزهاي هوايي عبور كنند.

سيستم پدافند هوايي كشور به صورت 24 ساعته فعال هستند و در اصطلاح به هواپيماي آماده براي نظارت بر مرزهاي هوايي و مكاني كه اين هواپيما در آنجا قرار گرفته است (Alert آلرت) گفته مي‌شود. اين بدان معناست كه همواره خلبان‌ها و هواپيماهاي (آلرت) مشغول مرزباني از مرزهاي هوايي هستند و تمام اين موارد در پايگاه شكاري شهيد نوژه همدان همواره در حال انجام است.

در حال حاضر خلبان‌ها و هواپيما‌ها و پدافندهاي هوايي به صورت مداوم از اين پايگاه مرزهاي هوايي كشور را رصد و ترددهاي هوايي را شناسايي مي‌كنند.

2 دقیقه زمان تنها فرصت شناسایی

اما آنچه شنيدنش خالي از لطف نيست اين است كه اين نظارت بايد در مدت 2 دقيقه به انجام برسد يعني در مدت زمان تعريف شده پدافندها بايد اطلاعات پروازي شيء پرنده (هواپيما) را دريافت و بررسي كنند. البته در حال حاضر تلاش بر اين است كه اين مدت زمان ياد شده به يك دقيقه و 30 ثانيه كاهش پيدا كند.

حال در نظر بگيريد در اين مدت 2 دقيقه شناسايي صورت نگيرد آن وقت هواپيما و پرواز ناشناس تلقي مي‌شود و آن وقت پروازي به نام (اسكرامبل) اتفاق مي‌افتد يعني پروازي كه قرار است به سرعت براي شناسايي هواپيماي ناشناس به انجام برسد و در حال بلند شدن اسكرامبل و انجام آن پدافندها همچنان عمليات شناسايي را دنبال مي‌كنند.

گفتني است هواپيماهاي آلرت كه پرواز اسكرامبل را انجام مي‌دهند همواره به سلاح موشك و پيدافند هوايي مسلط هستند و در شيفت‌هاي تعريف شده به صورت 24 ساعته آماده‌باش در حال حفاظت از مرزهاي هوايي كشور مي‌باشند.

البته اين بررسي‌ها و شناسايي در مورد هواپيماهايي انجام مي‌گيرد كه از مرزها و كريدورهاي هوايي مشخص به صورت ناشناس وارد كشور مي‌شوند حال در نظر بگيريد به غير از اين مرزهاي مشخص كل فضاي هوايي كشور هم نياز به بررسي و حفاظت دارد كه اگر كوچكترين ترددي خارج از مرزهاي هوايي مشخص قرار گيرد بدون ترديد پرواز مشكوك است و مورد شكار پدافندهاي هوايي كشور قرار مي‌گيرد.

به هر ترتيب پايگاه شهيد نوژه، پايگاهي حفاظتي و امنيتي است با دارا بودن هواپيماها و خلبانان هميشه آماده براي حفاظت از مرزهاي هوايي كشور بوده و هست.

پایگاه شهید نوژه می‌تواند فرودگاه پروازهای سفری شود

يكي ديگر از موارد مهمي كه نمي‌توان از كنار آن بي‌تفاوت گذشت و بايد همواره مورد توجه برنامه‌ريزان كشوري و استاني قرار گيرد اين است كه بنا به گفته اين مسئول رده بالاي نظامي در پايگاه شهيد نوژه، فرودگاه نوژه همانگونه كه با برج مراقبت فرودگاه همدان ارتباط دارد با سازمان هواپيمايي كشوري نيز مرتبط هست و توانايي خاصي در اين منطقه وجود دارد كه مي‌توانند در صورت نياز و وجود ترافيك هوايي، نشست و برخواست‌ هواپيماهاي مسافرتي را نيز مديريت كنند و به گونه‌اي مي‌توان تأكيد كرد كه پايگاه شهيد نوژه نه‌تنها يك پايگاه حفاظتي و امنيتي براي مرزهاي كشور محسوب مي‌شود بلكه يك بازوي توانمند براي (landing) يا مديريت انجام پروازها و نشست و برخواست‌ پروازهاي مسافرتي در غرب كشور نيز محسوب مي‌شود.

به گونه‌اي با وجود نیمه‌فعال بودن فرودگاه همدان می‌توان تردد پروازها را در این فرودگاه برنامه‌ریزی کرد و با فراغ بال روي پايگاه شهيد نوژه همدان حساب کرد.

مسئولان نظامي اين پايگاه معتقدند اگر روزي نياز باشد حتي مي‌توانند در اين پايگاه نظامي امكانات پروازي هواپيماهاي مسافرتي را در همدان فراهم كنند.

به هر ترتيب تمام اين گفتني‌هاي با ارزش دانسته‌هايي را در اختيار ما گذاشت كه شايد دستيابي به آنها به دليل شرايط خاص نظامي پايگاه شهيد نوژه در هر زماني ممكن نباشد.

در اينجا لازم است بار ديگر از همراهي مسئول رده بالاي نظامي اين پايگاه كه از بردن نام وي معذور هستيم و هماهنگ‌كنندگان اين مصاحبه قدرداني كنيم.

باشد كه موارد ياد شده همواره راهگشاي تصميم‌گيري‌هاي منسجم‌تر در استان باشد و چه بسا عنوان شدن اين موارد بار ديگر توجه ما مردمان ايران زمين را به اين مهم جلب كند كه آسايش و آرامش امروز آنها همواره در تمام لحظه لحظه روز مديون تلاش بزرگ‌مرداني است كه خواب و خوراكشان در دغدغه حفاظت و حراست از مرزهاي كشور خلاصه مي‌شود.

منبع: همدان پیام