به گزارش خبرگزاری شبستان، شاید یکی از دلایلی که چه در قرآن کریم و چه در سیره پیامبر گرامی اسلام حضرت مصطفی (ص) و اهل بیت (ع)، مسلمانان از افتادن در ورطه خودپرستی و خودخواهی – به جای خوداصلاح گری و خداخواهی – منع شده اند همین باشد که قلب آدمی در حالت خودخواهی و خودپرستی مثل دروازه قلعه ای است که با "زین لهم الشیطان اعمالهم" به روی شیطان باز شده است.

اما قرآن کریم در آیه 48 سوره انفال به ترفند بزرگ شیطان برای انحراف انسان از صراط راستی و رهایی اشاره می کند: وَ إِذْ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ وَ قالَ لا غالِبَ لَکُمُ الْیَوْمَ مِن النّاس و اِنّی جار لَکُمفَلمّا تَراء ت الفِئتان نَکَصَ علی عقبیه و قال اِنّی بَری ء اِنّی اَری ما لا ترون اِنّی اَخافُ الله و الله شَدیدُ العقاب / شیطان کردارشان را در نظرشان بیاراست و گفت: امروز از مردم کسى بر شما پیروز نمى‏شود و من پناه شمایم. ولى چون دو فوج رو به رو شدند او باز گشت و گفت: من از شما بیزارم، که چیزهایى مى‏بینم که شما نمى‏بینید، من از خدا مى‏ترسم که او به سختى عقوبت مى‏کند.

اما برای درک بهتر این آیه باید از آیه پیشین یعنی آیه 47 همین سوره آغاز کنیم که می فرماید:و لا تکونوا کالذین خرجوا من دیارهم بطرا ورئاء الناس و یصدون عن سبیل الله و الله بما یعملون محیط / همانند آن کسان مباشید که سرمست غرور و براى خودنمایى از دیار خویش بیرون آمدند و دیگران را از راه خدا بازداشتند و خدا به هر کارى که مى‏کنند احاطه دارد.

منظور از همان کسان همچنان که مفسران به آن اشاره کرده اند مشرکین قریش است.

اما علامه طباطبایی در بحثی که ذیل آیه شریفه وَ إِذْ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ ... دارند می فرمایند:"زینت دادن شیطان عمل آدمى را به این است که بوسیله تهییج عواطف درونى مربوط به آن عمل، در دل آدمى القاء مى‏کند که عمل بسیار خوبى است، و در نتیجه انسان از عمل خود لذت مى‏برد و قلبا آن را دوست مى‏دارد، و آن قدر قلب متوجه آن مى‏شود که دیگر فرصتى برایش نمى‏ماند تا در عواقب وخیم و آثار سوء و شوم آن تعقلى کند.

بعید نیست که جمله‏" وَ قالَ لا غالِبَ لَکُمُ الْیَوْمَ ..." تفسیر و یا به منزله تفسیر همین زینت دادن شیطان باشد، و این در صورتى است که منظور از اعمال، نتیجه مادى آن باشد که همان نیرو، اسلحه، نفرات، غلامان و ابزار طرب و شرابهایى بوده که تهیه دیده بودند و شترانى که با خود مى‏راندند، و ممکن هم هست مقصود خود اعمال باشد، و آن انواع لجاجت و اصرارى بوده که در گمراهى خود و در دشمنى با خدا و رسول مى‏ورزیده و آن بى بند و بارى که در ظلم و فسق داشته‏اند، و در این صورت جمله‏" لا غالِبَ لَکُمُ الْیَوْمَ مِنَ النَّاسِ" تفسیر زینت دادن شیطان نیست، بلکه تتمیم آن است، و خلاصه اینکه شیطان با گفتن این جمله کفار را در آنچه که تصمیم گرفته‏اند یعنى در قتال با مسلمین تشویق و خوشدل ساخته و در تکمیل این غرض گفت:" وَ إِنِّی جارٌ لَکُمْ".

مفسر بزرگ زمان ما در ادامه مباحثی که در ارتباط با این آیه دارد بعد از آن که به ریشه یابی واژه ای و تاریخی کلمه "جار" می پردازد و معتقد است کلمه جار از جوار است، و جوار از سنت‏هاى عهد جاهلیت عرب است که زندگى قبیله‏اى داشته و از احکام جوار (پناهندگى) یکى این بوده که صاحب جار پناهنده خود را در هنگام سوء قصد دشمن یارى کند، به بخش های دیگر این آیه می پردازد:" فَلَمَّا تَراءَتِ الْفِئَتانِ نَکَصَ عَلى‏ عَقِبَیْهِ"-" نکوص" به معناى خوددارى از چیزى است، و" عَلى‏ عَقِبَیْهِ" حال و کلمه" عقب" به معناى پاشنه است، و معناى جمله این است که: وقتى دو طایفه به هم برخوردند از ترس به عقب برگشته و فرار کردند.

" إِنِّی أَرى‏ ما لا تَرَوْنَ ..."- این جمله تعلیل است براى جمله‏" إِنِّی بَرِی‏ءٌ مِنْکُمْ" و شاید اشاره باشد به نزول ملائکه مردفین که خداوند با آنان مسلمین را یارى و کمک نموده، و همچنین جمله‏" إِنِّی أَخافُ اللَّهَ وَ اللَّهُ شَدِیدُ الْعِقابِ" تعلیل جمله‏" إِنِّی بَرِی‏ءٌ مِنْکُمْ" و مفسر تعلیل سابق است.

و معنایش این است که: روز فرقان آن روزى بود که شیطان رفتارى را که مشرکین در دشمنى با خدا و رسول و جنگ با مسلمین داشتند و آن رفتار را در آمادگى براى خاموش کردن نور خدا اعمال مى‏کردند در نظر ایشان جلوه داده و براى تشویق و خوشدل ساختن آنان مى‏گفت: " لا غالِبَ لَکُمُ الْیَوْمَ مِنَ النَّاسِ" هیچ کس امروز نمى‏تواند بر شما غلبه کند، و من هم خود پناه شمایم، و دشمن شما را از شما دفع مى‏دهم، ولى وقتى دو فریق با هم روبرو شدند مشرکین مؤمنین را و مؤمنین مشرکین را دیدند او (شیطان) شکست خورده و فرارى به عقب برگشت و به مشرکین گفت: من چیزهایى مى‏بینم که شما نمى‏بینید، من ملائکه را مى‏بینم که براى کمک مؤمنین با عذابهایى که شما را تهدید مى‏کند نازل مى‏شوند، من از عذاب خدا مى‏ترسم، و خدا شَدِیدُ الْعِقابِ است.

و این معنا بطورى که ملاحظه مى‏کنید، با وسوسه شیطان در دل مشرکین و تهییج و تشجیع آنان بر جنگ با مؤمنین و تشویقشان در آماده شدن و دگرگونى افکار ایشان بعد از روبرو شدن با لشکر اسلام و نزول کمک براى مؤمنین و دچار شدن ایشان به رعب، و اینکه آرزوى فتح و تصمیم بر غالب شدنشان جاى خود را به ترس و نومیدى داد، قابل انطباق است.