با نزدیک شدن به آغاز سال نو، بسیاری دوست دارند به اندازه توان خود توشه ای از مهربانی برگیرند و با دستِ مهربانی، دست نیازمندان را بفشارند. اسفندگان کتاب نیز حرکت نو و نیکوکارانه کسانی بود که در فضای لطیف ادبیات سیر می کنند. این اقدام نیکوکارانه بهانه ای شد که به یکی از کتابفروشی تهران به عنوان میزبان اسفندگان کتاب سربزنیم و با دوستداران شعر و ادب و بانیان این خیریه دیدار و گفت وگو داشته باشیم.
پنجشنبه هفته گذشته کتابفروشی یکی از ناشران فعال در عرصه علوم انسانی و به ویژه ادبیات از جمعیتِ دوستداران کتاب و مشتاقان نیکوکاری سرشار بود. نویسندگانِ اسفندگان کتاب دور میزی از کتاب حلقه زده بودند و قلم در دست، آثار فروخته شده خود را برای خریداران امضا می کردند. کتابفروشی لحظه به لحظه شلوغ تر و صف منتظران گرفتن امضا طولانی تر می شد.
«کاوه فولادی نسب»، «مریم کهنسال نودهی»، «فرشته احمدی»، «کامران محمدی»، «جواد ماه زاده»، «منیرالدین بیروتی»، «پیمان اسماعیلی»، «رضیه انصاری»، «محمد حسینی»، «مریم حسینیان»، «امین و مصطفی حسینیون»، «علی صالحی»، «محسن حکیم معانی»، «مهدی ربی»، «بهناز علی پور»، «مهدی یزدانی خرم»، «حسن محمودی»، «علیرضا محمودی ایرانمهر»، «پیمان هوشمند زاده» و «محمد حسن شهسواری» نویسندگانی بودند که زنجیره نیکوکارانه اسفندگان کتاب را تشکیل دادند تا با فروش آثار خود به سود زنان بی سرپرست، پرده ای دیگر از نوع دوستی اهالی ادبیات را به نمایش بگذارند.
با توجه به اینکه اسفندگان کتاب، نوآوری در فضای ادبی کشور به شمار می رود فرصت را غنیمت شمردیم و با وجود ازدحام خریداران کتاب در فضای کتابفروشی با چند تن از نویسندگان این گروه خیریه به گفت وگو نشستیم تا از چند وچون این حرکت انسان دوستانه بیشتر باخبر شویم.

*** می خواهیم اسفندگان کتاب را به شکل شبکه ای گسترش دهیم
کهنسال نودهی، نویسنده و مترجم جوان با بیان اینکه بانیان مراسم در نظر دارند اسفندگان کتاب در قالب یک شبکه ادامه یابد به پژوهشگر ایرنا گفت: هدفمان این بود که هم میل و تشویق به کتابخوانی را زنده کنیم هم اینکه بتوانیم در آستانه سال نو کمکی به نیازمندان داشته باشیم.
این نویسنده که با مجموعه داستانی چهار جلدی «حرفه داستان نویس»، ترجمه «بئاتریس و ویرژیل» از «یان مارتل» رمان نویس کانادایی، «جریان چهارم» و چند اثر دیگر در اسفندگان کتاب شرکت داشت، افزود: استقبال مردم، بیش از انتظار ما بود. به یقین بخشی از این استقبال به خاطر نیت خیرخواهانه آن است. بهتر بگویم امروز اینجا کسی میهمان و کسی میزبان نیست همه با هدف خیر در این جا گرد آمده اند.

*** اسفندگان کتاب، یک تجربه منحصر به فرد است
فولادی نسب، دیگر نویسنده و مترجم حاضر در این گردهمایی به پژوهشگر ایرنا گفت: ما اهالی فرهنگ باید دست به دست هم دهیم و شور کتابخوانی را دوباره زنده کنیم. اسفندگان کتاب یک تجربه منحصر به فرد است. ادبیات داستانی برخلاف سینما، تئاتر، موسیقی و ... یک کار فردی است و روحیه فردی برای شاعران و نویسندگان برتری دارد. به همین دلیل این برنامه می تواند الگویی مناسب و تجربه ای تازه برای نویسندگان و شاعران کشور در جهت چنین گردهمایی هایی باشد.
او افزود: امیدواریم این کار نه فقط در تهران بلکه در دیگر شهرها ادامه یابد. این جزو کارهایی است که همه در آن برنده هستند. چه خوب است انسان در مسیری گام نهد که در آن بازنده ای وجود نداشته باشد.

*** فضای ادبیات در ایران، تنگناهای زیادی دارد
کامران محمدی، نویسنده و رمان نویس با تاکید بر اینکه متاسفانه در ایران مردم علاقه زیادی به کتاب خواندن نشان نمی دهند اظهار کرد: اسفندگان کتاب شاید تلنگری در بازار راکد کتابخوانی و بهانه ای برای انجام کار خیر در روزهای آخر سال باشد. فضای ادبیات در ایران با تنگناهای زیادی روبرو است وچشم انداز این حوزه بسیار تیره و تار است. شمارگان کتاب ها روز به روز کمتر می شود. مردم علاقه زیادی به کتاب خواندن نشان نمی دهند. این روزها نیز که شبکه های اجتماعی مردم را درگیر کرده اند، شاید نوشتن نوعی بیماری است که ما نویسندگان به آن دچار شده ایم.
این نویسنده که با سه رمان و 2 مجموعه داستان در این کار خیر شرکت کرده بود، افزود: تقاضای کم، عرضه را دشوار می کند. کتاب نیز به عنوان یک کالا پیرو قانون عرضه و تقاضا است. متاسفانه تقاضای مردم برای خرید کتاب بسیار کم است. در نتیجه ناشران برای عرضه کتاب با مشکل روبرو می شوند و به همین دلیل به شمارگان پایین روی می آورند. مساله دیگر این است که در کشور چرخه چاپ کتاب مشکل چندانی ندارد بلکه چرخه پخش، تبلیغات و بسته بندی، عرضه و تقاضا را در بازار کتاب مشکل ساز کرده است. در این میان، تلویزیون نیز آنگونه که باید در این زمینه فعالیت نمی کند.

*** هدف، کار خیر فرهنگی به اندازه بضاعتمان بود
فرشته احمدی یکی از نویسندگان پیشگامِ برپایی اسفندگان کتاب به پژوهشگر ایرنا گفت: ما با انگیزه های متنوعی اسفندگان کتاب را برگزار کردیم. با توجه به اینکه در آستانه سال نو هستیم، بر آن شدیم که کار خیر فرهنگی به اندازه بضاعتمان انجام دهیم. دیگر اینکه این مراسم بهانه ای است برای گردآمدن شماری از کسانی که به نوعی دست به قلم هستند اعم از نویسنده، منتقد و در مجموع کسانی که در حوزه ادبیات فعالیت دارند.
نویسنده کتاب های «پری فراموشی» و «جنگل پنیر» ادامه داد: دلیل دیگر اسفندگان کتاب مروری بر آثاری است که مدت ها از چاپ آن ها گذشته است. کتاب های مورد نظر شاید به این شیوه دوباره در معرض دید و مورد استقبال مردم قرار گیرند زیرا گاهی دیده نشدن یک کتاب به دلیل کاستی های اطلاع رسانی و بی مهری رسانه ها است. این برنامه ها باعث می شود که گاهی بازگشتی به عقب داشته باشیم وکتاب های که به تازگی چاپ شده اند موجب نشود تا کتاب های چاپ گذشته به فراموشی سپرده شوند.
به گفته احمدی، کار خیر موضوعی است که انجام آن نیاز به هیچ دلیلی ندارد و برای همگان خوشایند است. هدف خیرخواهانه این حرکت، انگیزه خوبی برای کسانی بود که در این برنامه شرکت کردند. 20 نویسنده ای که در این کار خیر همکاری و همیاری داشتند، نویسندگانی هستند که نخستین آثارشان در دهه 80 به چاپ رسیده و شناخته شده اند.
این نویسنده و منتقد ادبی که با پنج اثر در این برنامه شرکت کرده بود، افزود: هیچ کاری خالی از سختی نیست. برگزاری اسفندگان کتاب نیز سختی هایی داشت که با یاری دوستان نویسنده، ناشران و نشر ثالث که مکان، نیروی انسانی و وقت برگزاری این گردهمایی را در اختیارمان گذاشت تا اندازه ای آسان شد. ما با نهادهای خیریه ای که تا اندازه ای بی نام و نشان بودند کار را شروع کردیم. هدفمان این است که بیشترین بهره را از این کار خیر ببریم. در آینده نیز با کتاب های افزون تر، نویسندگان بیشتر و در شهرهای دیگر این تجربه را تکرار می کنیم و گسترش می دهیم.

*** اسفندگان کتاب، همسویی کار فرهنگی و اجتماعی است
ماه زاده یکی از نویسندگان حاضر در این گردهمایی با اشاره به اینکه اسفندگان کتاب هدف های اجتماعی و فرهنگی دارد، اظهار کرد: ما 20 نفر از نویسندگانی که آثارمان در دهه 80 چاپ شد، دست به دست هم دادیم و با ناشران در زمینه هایی همچون تخفیف های مورد نظر، اطلاع رسانی، همکاری با موسسه های خیریه و ... هماهنگی های لازم انجام شد تا اینکه سیزدهم اسفند این برنامه را برگزار کردیم.
نویسنده رمان «خنده را از من بگیر» درباره هدف های اسفندگان کتاب گفت: ما می خواستیم هم رونقی در بازار کتاب و کتابخوانی ایجاد کنیم، هم اینکه از شور و حال فرهنگی به سود یک کار خیر اجتماعی برای کمک به نیازمندان بهره گیریم. همسویی این 2 کار فرهنگی و اجتماعی به یقین در جامعه تاثیر گذار خواهد بود.
آسا، آگه، افراز، افق، پارسه، ثالث، چشمه، شهرستان ادب، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ققنوس، کتاب سرای تندیس، گمان، نگاه، نیلوفر، نیماژ، ویدا و هزاره سوم اندیشه، ناشرانی بودند که در جشن اسفندگان کتاب همکاری داشتند.
اسفندگان کتاب برنامه ای بود که هم یار مهربان را در ذهن دوستدارانش یادآوری کرد و هم دستگیری از نیازمندان را؛ حرکتی که مهرورزی و نیکوکاری را به عنوان صفت دیرینه ایرانیان در آستانه سال نو گوشزد کرد. به امید آنکه این نیکوکاری فرهنگی، آغازی بی پایان بر آشتی مردم با کتاب و همچنین جانی تازه در کالبد خیرخواهی و نوع دوستی ایرانیان باشد.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری / ایرنا