اگر به نواحی اطراف شهرستان همدان سفر کنید در اطراف نیروگاه شهید مفتح تا حدود 10 تا 15 کیلومتری این فروچاله ها را مشاهده می کنید . گفته می شود این چاله ها دراثر ازبین رفتن آبهای زیرزمینی ناشی از فعالیت نیروگاه حرارتی شهید مفتح است که با مصرف بسیار زیاد خود آبهای زیرزمینی شهر همدان را تا آستانه نابودی پیش برده است .

نیروگاه های حرارتی به علت نیاز بسیار زیاد به آب معمولا در حوالی رودخانه یا سد ساخته می شود . کاهش آب باعث از دست رفتن رطوبت و در نتیجه کاهش چسبندگی خاک و بروز فروچاله می شود. یکی دیگر از عوامل ایجاد فروچاله می تواند ورود آب به خاک و شستن ریزدانه آن باشدکه باز هم باعث کاهش چسبندگی خاک می شود.

بنابراین رخ دادن این پدیده های طبیعی ناشی از تغییر پارامترهای خاکی است . در سال های اخیر کشور ما به علت کاهش بارش دچار کمبود منابع آب زیر زمینی و آب های سطحی شده است در این میان استان همدان نیز از این معضل بی نصیب نمانده است و این موضوع نگرانی مردم و مسئولان را درپی داشته است. سعید محمدی ، کارشناس آب های زیر زمینی می گوید : آبخوان ها یا به عبارت دیگر ضخامتی از سنگ و خاک که دستکم در عمق 10 متری زمین قرار دارد و توان ذخیره آب دشت های استان را در خود دارند به شدت دچار کمبود آب های زیر زمینی شده است که دشت های فامنین ، کبودرآهنگ و قهاوند واقع در شمال استان همدان از جمله این دشت ها هستند که به شدت با افت آب های زیر زمینی روبرو هستند. صفرعلی کمندانی ، مدیر عامل شرکت آب منطقه ای استان همدان می گوید : وضع سفره های زیرزمینی دشت کبودرآهنگ نامناسب است و سطح آب های زیرزمینی دشت کبودرآهنگ در دوره 32 ساله حدود 28 متر افت داشته است و هر ساله در این دشت به طور میانگین یک متر و 72 سانتیمتر کاهش سطح آب داشته ایم. منوچهر امیری ، کارشناس زمین شناسی و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان نیز می گوید : ضخامت رسوبات سفره آبدار 3 دشت فامنین ، قهاوند و کبودرآهنگ به حدود 70 تا 100 متر می رسد و سالیانه حدود 2و نیم تا 3 متر افت در سطح آن مشاهده می شود. کمبود آب زیرزمینی در دشت های استان علاوه بر معضل کم آبی موجب به وجود آمدن مشکل و معضل مهم و خطرناکی به نام فروچاله می شود. امیری درخصوص مکانیسم تشکیل فروچاله ها می گوید : در برخی نقاط درداخل و سطح سنگ بستر ، حفره های غار مانند و مجاری آب وجود دارد. وقتی چاه آب به این حفره ها و مجاری برسد از آبدهی بالایی برخوردار و در اثر پمپاژ آب با سرعت زیادی از حفره ها تخلیه می شود و آز آنجایی که لایه آبرفت فوقانی دارای آب است تحت فشار هیدوراستاتیکی ( به ازای هر 10 متر حدود یک اتمسفر ) آب موجود در رسوبات به سرعت از طریق حفره های موجود در سطح سنگ کف و مجاری متصل به آن به سوی چاه آب رانده می شود و در اثر حرکت سریع و رو به پایین ، رسوبات موجود در حفره سطحی به سوی غارهای زیرزمینی و چاه آب رانده و یک خالی شدگی کمانی حاصل می شود و از آنجایی که به طور مداوم رسوبات شسته و حفره ها سریع تر می شود و فشار هیدوراستاتیکی آب نیز همچنان وجود دارد به طور مرتب ریزش های کمانی ادامه می یابد و هرچه ناپایداری لایه های رسوبی فوقانی بیشتر باشد عمل فروریزش کمانی با سرعت بیشتری انجام می گیرد. او می افزاید : در منطقه مورد مطالعه یکی از عواملی که به ناپایداری و در نتیجه به فرو ریزش رسوبات کمک می کند عمل ماسه شویی در لایه های رسوبی است که به علت نبود گراول پک مناسب در جدار چاه ها اتفاق می افتد.

با توجه به مشکل کم آبی در ایران اغلب دشت های کشور از جمله دشت های تهران ، ایلام ، همدان و سمنان با مشکل فروچاله مواجه هستند که علت اصلی آن برداشت بیش از حد از سفره های آب زیر زمینی است. کمندانی هم می گوید : در دشت کبودرآهنگ سالیانه به طور میانگین 82 میلیون متر مکعب اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی صورت می گیرد و حدود یک میلیارد و 800 میلیون متر مکعب کسری مخزن ایجاد می شود. در دشت کبودرآهنگ 42 فروچاله ایجاد شده است که از نظر علمی 19 فروچاله قابلیت آن را دارد که آنها را فروچاله بنامیم. بزرگترین این فروچاله ها در کبودرآهنگ بیش از 25 متر قطر و در حدود 20 متر عمق دارد و با توجه به نوع زمین این منطقه امکان ایجاد فروچاله های جدید در این دشت وجود دارد. به گفته امیری کارشناس زمین شناسی تنها در طی 15 سال اخیر دستکم 20 فروچاله کوچک و بزرگ ، در سطح این دشت به وجود آمده است. احتمال ایجاد فروچاله در زیر مناطق مسکونی و شهری و یا تاسیساتی مانند نیروگاه شهید مفتح موجب نگرانی ساکنان این مناطق شده است که این موضوع توجه ویژه مسئولان به این فروچاله ها را 2 چندان می کند. با توجه به اینکه سال هاست بهره برداری قانونی از آب های دشت کبودرآهنگ ممنوع است اما هم اکنون حدود 750 چاه فقط در این دشت حفر شده است که تعداد زیادی از این چاه ها، چاه های غیرمجاز و عمیق هستند. او می گوید : از کف کنی چاه ها و حفاری در سنگ کف منطقه خودداری و جلوگیری شود، چاه هایی که کف کنی و وارد بستر شده و دارای آبدهی بالایی هستند بایدهرچه سریعتر مورد بررسی دقیق قرار گیرند و در صورت لزوم تعطیل شوند و به طور کلی هم اکنون بهره برداری از آب های موجود در سنگ بستر منطقه قهاوند ، فامنین ، کبودراهنگ باید متوقف شوند و تنها زمانی که آب های موجود در سفره رسوبی فوقانی به اتمام برسد می توان از آب موجود در کارست منطقه استفاده کرد. محمدی کارشناس آب های زیرزمینی یکی از راه های جلوگیری از فروچاله ها را توقف برداشت آب می داند و می گوید : گسترش فاضلاب شهری و استفاده از پساب تصفیه شده برای کشاورزی نقش چشمگیری در کاهش برداشت از سفره های زیر زمینی و جلوگیری از ایجاد فروچاله دارد. سال تشکیل نخستین فروچاله نامشخص است اما در سال 1372 این فروچاله کشف شده اند و بیشترین تعداد فروچاله در اطراف روستای کردآباد در جنوب کبودرآهنگ وجود دارد. در تخریب محیط زندگی مردم نشست زمین در اثر برداشت بی رویه از آب های زیر زمینی ، تنها هشدار و نشانه ای کوچک از غارت بی حد و حصر منابع طبیعی و ضعف مدیریت در این سرزمین است.

استانی که به جهت مشکلات خاص اقتصادی و اجتماعی مهاجر فرست ترین استان کشور در آخرین مقطع سرشماری عمومی نفوس و مسکن بوده و از نظر تراکم جمعیت روستایی با استانهای شمالی مثل گیلان و مازندران برابری می کند در حالیکه منابع محیطی کشاورزی آن با آن مناطق قابل مقایسه نیست. تخریب منابع خاک در استان اگرچه اندازه گیری و برآورد دقیقی در مورد آن نشده است اما حجم رسوبات و سرعت افزایش آن در تنها سد واقعی یعنی سد اکباتان نشانه ای از سرعت تخریب و فرسایش خاک در حوضه های استان است. در هفته گذشته نیز شاهد یک فروچاله در اطراف دشت کبودرآهنگ بودیم.

این فروچاله ها از سال 1372 تا کنون به وجود آمده اند و مسئولان همدان تنها راه حل برای جلوگیری از خطر این فروچاله ها را کشیدن حصار به در دهانه فروچاله اندیشیده اند .