به گزارش پایگاه خبری تحلیلی کورنگ، مساجد جامع در کشور اسلامی ما از دیرباز نقش مهمی در اجتماعات مردمی و اجرای برنامه های عبادی، سیاسی و فرهنگی داشته اند تا جایی که بسیاری از تحرکات سیاسی مردم پیش از انقلاب اسلامی در مساجد جامع شهرها اتفاق افتاده و به طور معمول، مهمترین عمل عبادی- اجتماعی مردم که همان نماز جماعت است در این مکان شکل می گرفته است و این رویه هنوز و همیشه در این جامعه دین محور ادامه داشته و دارد. 

 

یکی دیگر از نقش هایی که برای مساجد جامع تعریف شده است عمل عبادی اعتکاف است، این عمل عبادی منحصر و خاص که در ایام خاصی از سال شکل می گیرد مطابق فتوای اغلب مراجع تقلید باید در مسجد جامع شهر به جای آورده شود البته این جامعیت می تواند شامل همه مساجدی باشد که نمازهای سه گانه مرتبا در آن خوانده می شود اما غالبا آنچه ما با نام مسجد جامع از آن یاد می کنیم مسجدی در محوریت و مرکز شهر است که نمازهای جماعت در شبانه روز در آن برگزار می شود و گاه محور بسیاری از اعمال عبادی دیگر از قبیل نماز جمعه، اعتکاف و ... نیز قرار می گیرد. 

مسجد جامع شهر همدان علاوه بر همه ویژگی هایی که ذکر شد دارای یک ویژگی برجسته دیگر نیز هست  آن بعد تاریخی این مسجد است که اهمیت ان را در پایتخت تاریخ و تمدن دو چندان کرده است.

معماری زیبای این مسجد که در بازار همدان واقع شده، طی سال های گذشته دستخوش تغییراتی از قبیل نازک کردن جرزها شده و به همین دلیل در برخی بخش ها دچار نقصان هویت است اما پیکره و شاکله اصلی مسجد که هم اکنون هم محل حضور نمازگزاران یومیه و معتکفین ایام خاص سال است با همان زیبایی و چذابیت تاریخی و معنوی خود در دل یکی از خیابان های اصلی شهر خودنمایی می کند.

متأسفانه در سال های اخیر به دلایل مختلفی از جمله عوامل محیطی گنبد و بخشی از شبستان مسجد دچار آسیب شده است که طبیعتا در چنین شرایطی نمی توان مانند مساجد نوساز اقدام به بازسازی بنا کرد و ورود سازمان میراث فرهنگی در مرمت بنا اجتناب ناپذیر است اما طی ۳ الی ۴ سال اخیر بخشی از مسجد که دچار آسیب بوده و با ورود میراث فرهنگی دچار محدودیت بهره برداری شده است به همان منوال رها شده بود تا اینکه ظرف ماه های اخیر اداره کل میراث فرهگی استان همدان اقداماتی را در راستای بازسازی و مرمت بنا آغاز کرد گواینکه آنچه در روند مرمت به وقوع پیوسته با آنچه که انتظار می رفت فاصله دارد و همچنان شاهد گنبد و شبستان نیمه کاره ای هستیم که نخست به دلیل شرایط تخریب و بعد هم به علت ایجاد شرایط تعمیر و مرمت قابل بهره برداری نیست چراکه علاوه بر دغدغه افزایش تخریب بنا، بیم جان نمازگذاران و مردمی است که در این فضا تردد می کنند و نماز می گذارند. 

 

*تعلل، زمینه ساز لطملات فیزیکی بیشتر و کاهش وجهه معنوی مسجد جامع

 

در این فرصت به سراغ یکی از اعضای هیئت امنای مسجد جامع همدان رفتیم تا از وی اطلاعاتی را در این خصوص کسب کنیم. 

 

سعید بیات در گفتگو با خبرنگار ما ضمن تقدیر از برخی مسئولین استان از جمله معاون عمرانی استاندار در پیگیری موضوع مرمت مسجدجامع اظهار کرد: متأسفانه علیرغم پیگیری هایی که برخی مسئولین استان و نماینده ولی فقیه دارند روند مرمت مسجد کند بوده و حتی در مقاطعی متوقف شده است. 

 

وی تصریح کرد: امسال با تخصیص اعتبارات، روند کار نسبت به سالهای قبل تقویت شده اما با همین رویه هم انتظارات برآورده نمی شود چراکه در واقع مرمت این بنا که هم واجد ارزش تاریخی و هم معنوی، فرهنگی و اجتماعی است نمی تواند مانند مرمت دیگر ابنیه تاریخی مورد پیگیری قرار گیرد بلکه باید ورای روند معمول به آن توجه شود. 

 

وی افزود: با توجه به اینکه بنای مسجد جامع در حال حاضر هم مورد استفاده نمازگزاران و معتکفین و سایر مردم است ما از ابتدا تأکید داشتیم کار مرمت در شرایطی آغاز شود که با عزم جزم و تخصیص کامل اعتبارت دنبال شود وگرنه با زخمی کردن کار و معطل گذاشتن آن، هم به فضای فیزیکی لطمه بیشتری وارد می شود و هم وجهه معنوی بنا با محدودیت بهره وری مواجه شده و کمرنگ خواهد شد. 

 

این عضو هیئت امنای مسجد جامع همدان عنوان کرد: در حالی که از ابتدا گفته می شد روند مرمت طی دوسال به پایان خواهد رسید، اما فقط دوسال پس از زخمی کردن کار و سرآغاز مرمت روند مطاعات طرح آن به طول انجامید.

وی با بیان اینکه در سال جاری برخی مسؤولین استان و حتی نمایندگان نیز مصرّانه پیگیر کار مرمت بنا بودند گفت: خوشبختانه با پیگیری های انجام شده روند کار در سال جاری به خوبی پیگیری شد اما باز حدود یک ماه است کار مرمت متوقف شده است. 

 

*عاقبت سرویس های بهداشتی مسجد چه خواهد شد؟ 

بیات با اشاره به برگزاری جلسه ای با مسؤولین استان در خصوص احداث سرویس های بهداشتی مسجد که بعد از آغاز مرمت تخریب شده بود تبیین کرد: دراین جلسه مقرر شد سرویس های بهداشتی که به تشخیص کارشناسان اداره کل میراث یکی از عوامل احتمالی تأثیرگذار بر تخریب جداره های مسجد بوده از فضای مسجد حذف شده و به فضایی در خیابان اکباتان منتقل شوند.

 

 

وی با بیان اینکه مرمت بنای مسجد جامع زمانبر بوده و با روند فعلی نمی توان امیدوار بود سال آینده از فضای حذف شده از اععکاف بتوان بهره برداری کرد گفت: مقرر بود سرویس بهداشتی های حذف شده از مسجد که حدود ۷۰ چشمه بوده و عمدتا در ایام اعتکاف مورد بهره برداری قرار داشت در بازار احداث شوند که مورد استفاده معتکفین در ایام اعتکاف قرار گیرد اما نظر به آغاز پیاده راه سازی در خیابان اکباتان هنوز هیچ خبری از احداث سرویس های بهداشتی نیست. 

 

وی متذکر شد: میزان اعتباری که در طرح اولیه برای مرمت بنا در نظرگرفته شده بوده در حدود یک میلیارد تومان بوده است اما با روند کندی که در مرمت بنا مواجه هستیم و افزایش تورم و شرایط خرید مصالح و نوسانات اقتصادی در حال حاضر بیش از دو و نیم برابر این مبلغ برای مرمت بنا مورد نیاز است.

 

 عضو هیئت امنای مسجد جامع همدان ادامه داد: در قسمت هایی از مسجد، هم هم رانش و هم نشست اتفاق افتاده و طبعا اعتبارات بیشتری در مرمت مورد نیاز خواهد بود البته این مهم نیازمند عزمی همگانی در دستگاه های ذی ربط است تا همانطور که حرم ائمه معصومین بازسازی و گسترش یافتند این مکان معنوی و خانه خدا هم از شرایط بهتری در مرمت و بازسازی برخوردار شود. 

 

وی افزود: در حال حاضر شبستان چهلستون و شبستان حاج نورالهی برای بهره مندی مردم فعال شده است اما مردم مشتاق هستند از فضای تحت گنبد بزرگ هم بهره مند شوند بنابراین بهتر است سریعتر این مطالبه مردم در خصوص این فضای معنوی به بار بنشیند. 

 

*حذف ۸۰۰  تا ۱۵۰۰ نفر از ظرفیت معتکفین در هر دوره برگزاری اعتکاف 

 

در ادامه گفتگویی هم با دبیر ستاد اعتکاف استان همدان داشتیم تا از نقش این مسجد در برگزاری مراسم معنوی اعتکاف در همدان جویا شویم. 

 

مهدی صلواتی در گفتگو با خبرنگار مابا اشاره به خلئی که روند مرمت مسجد جامع در مراسم عبادی و معنوی اعتکاف ایجاد کرده است گفت: به دلیل محدودیت هایی که در فضای مسجد ایجاد شده حدود ۸۰۰ تا ۱۵۰۰ نفر از ظرفیتی که سالهای قبل در مراسم اعتکاف مورد استفاده قرار می گرفت از دست رفته و ما عملا از بهره برداری این فضا محروم شده ایم. 

 

وی افزود: اداره کل میراث فرهنگی استان همدان طی روند مرمت مسجد جامع، با اقدام به تخریب حمام و  سرویس های بهداشتی کرده با این توجیه که سرویس های بهداشتی بر افزایش رطوبت جداره ها و تخریب بنا تأثیرگذار بوده اند در حالی که این سرویس ها تنها در ایام اعتکاف مورد استفاده بود و در طی این چند روز نمی توانست آثار تخریبی بر بنای مسجد داشته باشد. 

 

دبیر ستاد اعتکاف همدان با بیان اینکه حذف حدود ۴۰ چشمه سرویس بهداشتی خلئی جدی در حضور گسترده مردم در اعتکاف ایجاد کرده است گفت: متأسفانه اداره کل میراث فرهنگی استان اساسا اعتقادی بر جبران این خلأ ندارد و مایل نیست این فضا در اعتکاف های بعدی مورد بهره برداری قرار گیرد. 

 

*عدم استمرار در تأمین اعتبارات، تعلل روند مرمت را در پی داشته است

 

وی ضمن تأکید بر تصریح کرد: از ابتدای سال جاری روند مرمت بنا قوت گرفته اما به دلیل عدم استمرار در تزریق بودجه و تأمین اعتبارات لازم، گاه به گاه کار مرمت بنا متوقف شده است و همین تعلل موجب آسیب به برنامه های فرهنگی و بهره مندی از تمامیت فضای مسجد شده است.

صلواتی با بیان اینکه رویکرد اداره کل میراث فرهنگی در این بنا حفظ بناست و نه بهره وری عبادی عنوان کرد: اگر قرار باشد پس از مرمت، این بنا تبدیل به موزه ای شود که از هر دین و مسلکی بدون رعایت اصول و آداب شرعی برای بازبینی وارد آن شوند عملا این فضا کاربری عبادی خود را از دست خواهد داد. 

 

وی خاطرنشان کرد: طبق وعده مسؤولین بجای سرویس های بهداشتی حذف شده، باید تعدادی سرویس بهداشتی در جوار مسجد و داخل بازار احداث شود اما این اقدام هم شرایط اعتکاف را غیرایمن خواهد کرد و هم دیگر نمی توان از صحت این عمل عبادی اطمینان داشت. 

 

 

*روند مرمت بنا، حداکثر ۳۰ درصد بوده است 

 

برای بررسی های بیشتر در این جریان، گفتگویی هم با پیمانکار و مشاور پروژه ترتیب دادیم تا از کمّ و کیف روند مرمت، اطلاعات بیشتری کسب کرده و پاسخ برخی سوالات از جمله علل اصلی تخریب بنا را در یابیم. 

 

امین تاج بخشیان در این گفتگو با اشاره به اینکه طرح مرمت و استحکام بخشی بنا حدود ۳ سال قبل آماده شده است اظهار کرد: در طرح مذکور که در تهران هم تصویب شد آمده که اجرای طرح حدود دو سال زمان نیاز دارد همچنین نیازمند یک میلیارد و سیصد میلیون تومان اعتبار است. 

 

وی با بیان اینکه تعلل در اجرای طرح اعتبار مورد نیاز را افزایش داده است تبیین کرد: مقرر بود بخشی از اعتبار مورد نیاز از منابع ملی و بخش دیگر از منابع استانی تأمین شود اما دراین مدت تأمین اعتبارات با مشکل مواجه بودو به صورت مقطعی مبالغی به کار تزریق می شد به همین علت  روند کار پیوسته نبوده و گاهی دچار وقفه شده که طبعا همین امر حصول نتیجه را به تأخیر خواهد انداخت. 

 

 

پیمانکار پروژه مرمت مسجد جامع، روند کار را تاکنون بین ۲۰ الی ۳۰ درصد عنوان کرد و گفت: چنانچه موضوع اعتبارات استانی و ملی به صورت مستم و مداوم مورد پیگیری قرار گیرد می توان امیدوار بود تا پایان سال۹۷  شاهد به پایان رسیدن روند مرمت بنا باشیم. 

 

وی با بیان اینکه در سالجاری حدود ۲۰۰ میلیون تومان به موضوع مرمت بنا اختصاص یافته است تبیین کرد: در بعضی از قسمت های پروژه کار مقاوم سازی انجام شده و در برخی قسمت های دیگر مقاوم سازی صورت نگرفته و این روند نیمه کاره و دارای نوسان نمی تواند فضای مطمئنی برای بهره برداری مردم به ویژه نمازگذاران باشد. 

 

 

*قنوات زیرین بازار، علت اصلی فرسایش بنای مسجد جامع 

 

 تاجبخشیان علت اصلی تخریب بنای مسجد را وجود قنات های قدیمی برشمرد که از سمت سبزه میدان به محدوده مسجدجامع متهی می شوند و ادامه داد: از آنجا که ساختمان مسجد جامع حدود ۴ متر و نیم پایین تر از سطح خیابان های اطراف قرار دارد وجود این قنات ها و رطوبت حاصل از آنها به پی و دیواره های مسجد آسیب رسانده و موجب تخریب تدریجی بنا شده که اگر چاره ای در خصوص آنها اندیشیده نشود در آینده نیز با وجود قناتها احتمال تخریب بسیار است. 

 

وی با بیان اینکه سرویس های بهداشتی فضای مورد مرمت نیز امسال به طور کلی حذف شد خاطرنشان کرد: در موقعیت زیر این سرویس های بهداشتی زه کشی و کانال های دفع رطوبت ایجاد شده تا ز این حیث مشکلی در آینده ایجاد نشود. 

 

مشاور پروژه مرمت مسجد جامع در ادامه افزود: حذف قنات های زیر بنای مسجد مهمترین دغدغه در حفظ بنا خواهد بود که در این راستا جلساتی با حضور مسؤولین اداره قنوات شهرداری صورت گرفته و بررسی های میدانی انجام شده و به هر طریق لزوم ورود شهرداری در این روند بسیار جدّی و مورد تأکید است. 

 

وی با اشاره به اجرای پشت بند در  جداره های گنبدخانه گفت: هر پشت بند حدود یک متر مربع به راسته چاقوسازها ورود دارد که نیازمند تملک در این بخش نیز هستیم و ورود اداره کل اوقاف و امور خیریه که گفته می شود متولی برخی از این مغازه های وقفی است در این امر ضروری به نظر می رسد. 

 

تاجبخشیان تبیین کرد: متأسفانه در سالهای گذشته برخی از مغازه داران همجوار مسجد اقدام به تراشیدن جرزها کرده اند و تا حدود نیم از دیوارها را نازک کرده اند که این مسئله نیز باعث تشدید شرایط تخریب گر این بنا شده است. 

 

وی ضمن تأکید بر لزوم هماهنگی و همراهی دیگر دستگاه ها در احیای بنای مسجد جامع اضافه کرد: پس از این مرحله مرمت، قطعا ادامه روند حفظ بنا با همراهی و مشارکت دیگر دستگاه ها تداوم خواهد داشت و در غیر این صورت بازهم شاهد تخریب این بنای زیبا و تاریخی خواهیم بود. 

 

 

*اعتبارات سال جاری، برای پروژه مرمت تخصیص نیافته است 

 

در پایان، گفتگویی هم با معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ترتیب دادیم که شرح آن در ادامه می آید: 

احمد ترابی در گفتگو با خبرنگار نافع با بیان اینکه فاز نخست قرارداد مرمت مسجد جامع به پایان رسیده است و ما در مرحله انعقاد قرارداد در مرحله دوم آن هستیم گفت: علت توقف یک ماهه روند مرمت به دلیل انعقاد قرارداد جدید بوده و امسال روند مرمت این بنا با شرایط نسبتا خوبی پیش رفته است. 

 

وی تصریح کرد: در ادامه اقداماتی که از سال ۹۵  در ساقه و گنبد بنا مورد پیگیری قرار گرفته بود امسال هم با همان رویه و در امتداد همان اقدامات، تاکنون مشغول کار بوده ایم و با اتمام قرارداد سال ۹۵ به محض وصول اعتبارات سال ۹۶ قرارداد سال ۹۶ با پیمانکار منعقد شده و کار ادامه خواهد یافت. 

 

معاون میراث فرهنگی استان ضمن اظهار به این امر که مرمت بنای مسجد جامع، هم دارای اعتبارات ملی و هم اعتبارات استانی است تبیین کرد: متأسفانه تاکنون اعتبارات سال جاری تخصیص به پروژه تخصیص نیافته است و ما هم منتظر هستیم تا به محض تخصیص، روند اجرای مرمت را ادامه دهیم. 

 

وی جذب اعتبارات سال قبل را در این پروژه حدود ۳۰۰ میلیون تومان برشمرد و افزود: پیگیری ها برای جذب اعتبارات جدید ادامه دارد و چنانچه روند جذب اعتبارات به نحو مطلوب ممکن و میسر شود برآورد شده حدودا ظرف مدت ۲ سال کار مرمت به فرجام برسد. 

 

*مرمت ابنیه تاریخی نقطه پایان ندارد

ترابی ضمن تأکید بر این امر که کار مرمت در هیچ بنای تاریخی به پایان نمی رسد و کلیه ابنیه تاریخی مستلزم مرمت مداوم و رسیدگی مستمر هستند تشریح کرد: تا امروز مهمترین محورهای مرمت این بنا که شامل چرخش و نشست گنبد بوده انجام شده است و اگر دستگاه های مربوطه در حفظ شرایط محیطی مسجد همکاری داشته باشند می توان امید بیشتری به استحکام و افزایش عمر این بنای تاریخی داشت.

وی یکی از دغدغه های کارشناسان و مسؤولین اداره کل میراث فرهنگی را وجود حمام و سرویس های بهداشتی مجاور فضای پشت محراب عنوان کرد و افزود: شاید اگر این حمام ها و سرویس های بهداشتی نبودند فرسایش و تخریب این بنا تا این عمق صورت نمی گرفت و اگر پس از مرمت هم به دنبال حفظ این فضا باشیم باید از احداث هرگونه حمام و سرویس بهداشتی در مجاورت بنا اجتناب شود. 

 

معاون میراث فرهنگی ادامه داد: طی جلساتی که با هیئت امنا داشته ایم مقررشد در قسمتی از راسته چاقوسازها فضایی هست که میتوان خاکبرداری کرد و با احداث سرویس بهداشتی و الحاق به مسجد جامع هم مشکل معتکفین را در ایام اعتکاف پوشش داد و هم در سایر ایام سال از آن بهره برداری کرد. 

 

وی در پایان تأکید کرد: روند مرمت ابنیه تاریخی در هر شرایطی کاری زمانبر و نیازمند حووصله و صبوری است بنابراین از هیئت امنای مسجد و مردم انتظار داریم در مرمت این بنای تاریخی و فرهنگی با حوصله و صبر خود را ما در اجرای هر چه بهتر کار یاری کنند. 

آنچه از مجموع گفتگوها به نظر می رسد این است که سر همه نخ ها باز هم به قصه تکراری محدودیت اعتبارات ختم می شود و بازهم همین محدودیت هاست که آفت کارهایی مثل همین مرمت مسجد جامع می شود اما این توجیه، دلیل قانع کننده ای برای اذهان عمومی نیست چرا که این بنا دارای اهمیت خاصی در منظر عموم مردم و علاقمندان ابنیه تاریخی است که گر این محدودیت ها باعث کندی روند مرمت شود طبعا در ابعادمختلف نقش مذهبی فرهنگی و اجتماعی که برای مسجد جامع شهر تعریف شده اخلال ایجاد خواد شد. 

 

علاوه بر آن اغلب علاقمندان این فضای معنوی و تاریخی از ابتدای روند مرمت این نگرانی را داشته و دارند که مبادا کندی روند مرمت آسیب های جانبی و حاشیه ای دیگری برای بنا در پی داشته باشد و این گذشته از هزینه های چند برابری است که تأخیر زمانی به روند کار تحمیل می کند. 

به هر حال ضمن احترام و قدردانی از اقدامات انجام شده باید گفت روند کار آنطور که باید و شاید مناسب نیست چراکه هم کاربری بنا مانند دیگر ابنیه تاریخی نیست و هم اهمیت فضای فیزیکی و معنوی آن، ضرورت توجه مسؤولین را مضاعف کرده است بنابراین به نظر می رسد در این روند همتی بیشتر از مسؤولین اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان برای مطالبه گری درخصوص تأمین اعتبارات مورد نیاز است و البته مدیران ارشد استان نیز در این مهم نقشی انکار ناپذیر دارند علاوه بر اینکه برای حفظ اقدامات صورت گرفته ایجاد هماهنگی بین دستگاه های مرتبط از جمله شهرداری بسیار ضروری به نظر می رسد که البته آن هم نیازمند ورود مدیران ارشد استان است تا نتیجه کار نخست مرضی رضای حضرت حق و بعد هم مورد رضایت مردم مؤمن و خداجو و تاریخ دوست شهر دارالمومنین و پایتخت تاریخ و تمدن همدان باشد.

 

انتهای پیام/