ت
این گزارش‌ها به فاصله چند ساعت، بارها در وب‌سايت‌هاي خبري مختلف انعكاس يافت. متأسفانه گستره انتشار اين مقالات به اندازه‌اي است كه با جستجوي كلمه سفال لالجين در سايت گوگل، نخستين صفحات پیشنهادی به مطالب فوق اختصاص دارند.
در روزهايي كه منتقدان دانسته يا ندانسته كمر به نابودي شهرت و هنر لالجين بسته‌اند، ضروري بود كه نهادهايي از جمله اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري، شوراي شهر، اتحاديه سفالگران، انجمن سفال و استادكاران برجسته شهر به سكوت خود پايان دهند و واكنش مناسبي در جهت مقابله با ادعاهاي نادرست نشان دهند، اما اصحاب رسانه و فعالان هنری سفال به خوبی می‌دانند که چنین نشد؛ البته باید گفت اين نخستين‌بار نيست كه لالجين اينگونه مورد نقدهای نادرست قرار گرفته است.
ميزان سرب مصرفي در توليد ظروف سفالي يكسان نيست
به دنبال انتشار این اخبار و گزارش‌ها، معاون صنايع دستي اداره‌كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري همدان در گفتگو با برنا گفت: مغرضان مي‌گويند ظروف سفالي لالجين سمي هستند كه در حقيقت هجمه به سفال لالجين است و با انتشار اين خبر، به سفال و هنرمندان اين عرصه ظلم مي‌شود. من اين مطالب منتشر شده در رسانه‌ها را قبول ندارم و اين موضوع قابل بحث و بررسي است.
عليرضا قاسمي افزود: براي تهيه لعاب فيروزه‌اي برخي از ظروف، مقدار بسيار ناچيزي سرب استفاده مي‌شود. همچنين ميزان سرب مصرفي در توليد ظروف سفالي يكسان نيست كه البته برنامه‌هايي در حال اجراست تا ماده‌اي جايگزين اكسيد سرب در توليد ظروف لعابي شود.
سفالگران لالجيني عوارض حاصل از تحريم‌ها را جبران كرده‌اند
در ادامه، نهادهاي مردمي هم واكنش نشان داده و با اين موضوع برخوردي جالب توجه داشته‌اند. انجمن هنري سفال و سراميك لالجين در خصوص اخبار نادرست اخير در مورد سفالينه‌هاي لالجين جوابيه‌اي با اين مضمون منتشر كرده است: لالجين در عرصه توليد سفال و سراميك با داشتن بيش از 700 كارگاه بزرگ و كوچك و وجود چند هزار هنرمند در رشته‌های مختلف، توليد بيش از 5 هزار قطعه سراميكي و سفالينه كوچك و بزرگ در روز در هر كارگاه و بيش از 40 ميليون دلار صادرات مصنوعات سفال و سراميك در سال جايگاهي بلامنازع در كشور دارد. هنرمندان زحمتكش و سختكوش اين خطه، عوارض حاصل از تحريم‌ها، گراني سوخت كارگاه‌ها، گراني دستمزد كارگران، گراني مواد اوليه و ... را با الهام از فرمايش‌ها و منويات رهبر معظم انقلاب با همت مضاعف خود كمرنگ كرده‌اند و با صدور بيشتر مصنوعات خود به كشورهاي همسايه بخصوص عراق، افت صادرات مصنوعات خود به اروپا بويژه آلمان را –كه ناشي از تحريم‌هاي فلج‌كننده به قول غربي‌هاست- جبران كرده‌اند.
هنرمندان سفالگر لالجيني، گراني سوخت را با افزايش راندمان كوره اعم از ساخت كوره‌هاي مدرن، ترميم و عايق‌بندي كوره‌هاي قديمي و تغيير سوخت از مايع به گاز جبران مي‌كنند. خوشبختانه مدتي است به علت افزايش هزينه‌هاي گمركي و كرايه حمل، بارگيري و... ، ورود مصنوعات سفال و سراميكي از چين تقريباً قطع شده است؛ لذا اين امر براي جبران افزايش دستمزد و بهاي مواد اوليه با افزايش قيمت مصنوعات توليدي، فرصت بسيار خوبي در اختيار سفالگران قرار داده است.
البته با وجود موارد فوق و به دليل وجود ظرفيت بسيار بالا در جهت ارتقاي سطح كمي و كيفي مصنوعات سفالين و سراميكي در شهر لالجين توجه بيشتر ارگان‌ها و نهادها و مسئولان ذي‌ربط را مي‌طلبد تا با اندك هزينه‌اي چه مادي و چه معنوي شاهد رشد و ترقي قابل ملاحظه‌اي در اين هنر صنعت باشند؛ به عنوان مثال با كمك به تأسيس و راه‌اندازي يك مركز آموزشي و پژوهشي مي‌توان روش‌هاي توليد جديد و مواد اوليه مرغوب‌تر را در اختيار هنرمندان اين عرصه قرار داد. همچنين مي‌توان برخي معايب موجود در اين سيستم را شناسايي و با اتخاذ راهكارهاي درست و مناسب رفع كرد.
تعداد انگشت‌شماري سفال شامل لعاب‌هاي سنتي سربي هستند
در لالجين بيش از 5 هزار نوع مصنوعات سفالين و سراميكي لعابدار و بدون لعاب توليد مي‌شود كه از اين ميزان، تعداد انگشت‌شماري شامل لعاب‌هاي سنتي سربي‌ هستند كه در صورت عدم مجاورت اين مصنوعات لعابي با مواد غذاي اسيدي مانند سركه، رب، آبليمو، ماست و ترشيجات هيچ‌گونه خطري در استفاده از اين مصنوعات وجود ندارد.
تركيبات سربي بخصوص اكسيد سرب از گذشته تاكنون در لعاب‌هاي سنتي به كار مي‌رود كه البته در دهه‌هاي اخير با اطلاع‌رساني از طرق مختلف اعم از برگزاري همايش‌ها، سمينارها، كلاس‌هاي آموزشي و بخصوص افزايش قيمت آن، استفاده از اين تركيبات نسبت به قبل بسيار كمتر شده، ولي به‌طور كامل قطع نشده است.
متأسفانه علي‌رغم هشدارها امروز در جهان به علت برخي خصوصيات تركيبات سربي از اين ماده در توليد برخي محصولات مانند بنزين، شيشه‌هاي سربي اعم از بلورجات، رنگ‌هاي ساختماني، لوازم آرايشي، مواد پركننده دندان، لوله‌هاي آب، باتري، اجزاي الكترونيكي، روكش كابل و ... به وفور استفاده مي‌شود.
بر اساس ASTM (قوانين مؤسسه استاندارد آمريكا) حد مجاز وجود سرب در بدن انسان ppm 5 درصد است و طبق آمار ارائه شده روزانه 8 ميكروگرم از طريق استنشاق هوا و 20 ميكروگرم به همراه غذا (بويژه گوشت) و نيز در مورد افراد سيگاري 20 تا 30 ميكروگرم به دنبال مصرف دخانيات وارد بدن مي‌شود كه شايان توجه مسئولان و مراجع ذي‌ربط است كه در اين خصوص بايد چاره‌اي بينديشند.
توصيه ما به هنرمندان سفالگر اين است كه
1- حتي‌الامكان از تركيبات سربي استفاده نكنند.
2- در مراحل جابه‌جايي و كار با تركيبات سربي از دستكش استفاده كنند.
3- در صورت لزوم استفاده از تركيبات سربي، فريت‌هاي سربي بي‌خطر با فرمول (2S,O 2/5PBO.1) را به كار برند.
4- در فرمولاسيون لعاب از آلومينا (ضايعات چيني يا كانولن كلسينه شده يا بوكسيت) استفاده كنند.
ما صميمانه از تمام مسئولان، هنرمندان و تشكل‌ها كه براي اعتلاي هنر صنعت سفالگري گام برمي‌دارند، تشكر مي‌كنيم و البته از برخي دوستان و دوستداران سفال كه در اين عرصه نيستند يا آگاهي كافي و وافي در اين خصوص ندارند، استدعا داريم كه قبل از اظهار نظر در اين مورد، ساعتي ميهمان ما در لالجين باشند تا ناخواسته ادعاهاي عجيب و غريب نداشته باشند؛ كما اينكه ادعا شده است كه سفال‌هاي لالجين سمي شده‌اند. در اين خصوص بايد به عرض برسانيم كه از كل مصنوعات سفالين فقط 5 درصد داراي لعاب‌هاي سنتي سربي هستند كه اين مصنوعات اكثراً كاربرد تزئيني دارند. مسلماً ما نيز درصدد يافتن راه‌هايي هستيم تا اكسيد سرب از ساختار برخي لعاب‌ها حذف شود.
پاسخ کارشناسان به ادعاهای کاغذی
در رسانه‌هاي منتقد آمده است كه اتحاديه اروپا ديگر اجازه ورود سفال لعابدار لالجين به كشورهاي عضو را نمي‌دهد. حال آنكه اين اتحاديه بر اساس تحريم‌هاي اعمال شده در يك سال اخير، علاوه بر سفال، به ديگر محصولات ايران هم اجازه ورود نمي‌دهد و همچنين در انعکاس اخبار و گزارش‌ها در این زمینه عنوان شده است كه براي پخت سفال دمايي بيش از هزار درجه لازم است تا سم‌زدايي شوند!
بايد عرض كنيم كه سم‌زدايي به روش افزايش حرارت، براي از بين بردن ميكروارگانيسم‌ها و تركيبات آلي به كار مي‌رود؛ نه اشياي معدني.
تا به حال ديده نشده است كه سفالگري بخواهد ظروف سفالي را براي كشت ميكروارگانيسم‌ها استفاده يا سفالينه‌ها را پس از ساخت سمپاشي كند!
در ادامه این گزارش‌ها آمده است: سفالگران لالجين سفالينه‌ها را در دماي زير 700 درجه مي‌پزند! اما به نقل از کارشناسان سفال و سرامیک لازم است منتقدان بدانند که هيچ سفالينه‌اي از جنس خاك رس لالجين در دماي پايين‌تر از 800 درجه نمي‌پزد؛ پس ضروري است كه از صحت و دقت عملكرد ترموكوبل مطمئن شوند.
حال با اين گفته‌ها؛ اميدواريم ديگر دلسوزان سفال لالجين هم واكنش در خور شأن نويسندگان اين اخبار غيركارشناسي ارائه دهند تا ظلمي در حق هنرمند سفالگر و سفال لالجين نشود.
نویسنده : احمد رجبي‌راغب
منبع: همدان‌پيام