اقدام مبتکرانه و خیرخواهانه شهروند مشهدی برای اهدای لباس های گرم و اضافه به افراد نیازمند برای در امان ماندن از سرمای زمستان، در کمتر از چند ماه به یک پویش اجتماعی فراگیر تبدیل شد. اکنون لغت «دیوار» به جز مفهوم جداکننده فضاهای فیزیکی معنای دیگری چون مهربانی و کمک نیز یافته است. دیوارهای شهر به مفهوم مشترکی میان شهروندان برای کمک به قشرهای آسیب پذیر جامعه تبدیل شده و چه زیبا نام آن برگزیده شده است؛ «دیوار مهربانی».
این پویش که تاکنون بازتاب فراوانی در رسانه ها و شبکه های اجتماعی به ویژه رسانه های خارجی داشته است با پیام «نیاز نداری بزار، نیاز داری بردار» در سطح کشور فراگیر شد و رفته رفته در حال تبدیل شدن به یک سنت زیبا در سراسر کشور است.
هرچند که اهدای لباس های اضافه به افراد نیازمند کارکرد اصلی و آشکار پویش دیوار مهربانی است اما فراگیرشدن این پویش در مدت زمان کوتاه در بسیاری از منطقه های کشور در ذات خود چند پیام نهفته دارد:
1- سنت های حسنه و کمک به هم نوع یکی از مهمترین فضایل ملی- مذهبی ما ایرانی ها است که همواره در تاریخ به نیکی از آن یاد شده و حدیث های فراوانی به نقل از ائمه و بزرگان دینی و مذهبی برای ما در این زمینه نقل شده است. با این حال ورود صنعت به کشور و گسترش شهرنشینی رابطه چهره به چهره انسان ها را مورد تاثیر قرار داد تا جایی که اکنون این رابطه ها در دایره خویشاوندان درجه یک و دوستان صمیمی محدود شده است. دگرگونی در پیوندهای اجتماعی و رابطه های فردی و بین گروهی باعث شده است تا حس نوع دوستی و کمک به افراد نیازمند تا اندازه ای رنگ ببازد؛ چراکه محدودیت رابطه و دغدغه گذران معیشت در شهرهای بزرگ باعث می شود تا افراد کمتر از حال هم با خبر باشند.
اقدام قشرهای مختلف در پیوستن به پویش اجتماعی دیوار مهربانی این امید را در دل افراد جامعه زنده می کند که می توان به دور از چالش های دنیای صنعتی و زندگی شهری، همچون گذشته مهرورزی و کمک به فقرا را به بهترین شکل ممکن زنده کرد.
2- به یقین در برخی مواقع پوشش خبری رویدادی به ظاهر ساده از سوی رسانه های جمعی و مهم، می تواند نگرش طیف وسیعی از افراد را تغییر دهد. وسایل ارتباط جمعی به عنوان مهمترین ابزار دنیای کنونی برای اطلاع رسانی و افزایش آگاهی عمومی درباره مسایل مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به شمار می روند. اگر رسانه های دیداری و شنیداری به ویژه رسانه ملی اخبار این پویش اجتماعی را به صورت جدی و در فضایی مثبت دنبال کنند، به یقین این پویش در آینده ای نه چندان دور، گستردگی بیش از آنچه که امروز شاهد آن هستیم، خواهد یافت و به سنتی ماندگار در جامعه تبدیل خواهد شد.
3- انتشار نخستین تصویرها و خبرها از پویش دیوار مهربانی در شبکه های اجتماعی، در حالی که هنوز هیچ رسانه دیداری یا نوشتاری از آن خبری منتشر نکرده بود، موجب فراگیری و گستردگی این حرکت خودجوش در جامعه شد. گسترش این پویش را می توان نشانه هایی از کارکرد مثبت شبکه های اجتماعی دانست در حالی که عده ای بر این باورند که شبکه های اجتماعی در جامعه دارای کژکارکردی و آسیب اجتماعی است اما پویش مردمی دیوار مهربانی و گسترش آن در کوتاه مدت تا اندازه ای این سخن منتقدان شبکه های اجتماعی را باطل کرد.
نباید فراموش کرد فناوری های نوینِ دنیای معاصر در ابتدای ورود خود به دلیل ناهمخوانی با برخی ساختارهای فرهنگی باعث بروز تضاد می شود اما استفاده درست از این فناوری ها و به کارگیری از آن ها برای فرهنگ سازی و رویه سازی اموری مثبت و مورد پسند همچون دیوار مهربانی، می تواند کارکرد مثبت آن ها را بیش از گذشته در جامعه آشکار کند.
4- واگذاری حل برخی از مسایل اجتماعی به شهروندان و دوری از برخی سیاسی کاری ها در زمینه حل مشکل های اجتماعی می تواند به نوعی زمینه را برای مشارکت خودجوش مردم فراهم کند. شهروندان با الگو گرفتن از پویش دیوار مهربانی می توانند در سایر زمینه ها، در جهت حل مشکل های جامعه و شهروندان قدم بردارند. در این راستا می توان در جهت فرهنگ سازی در مصرف آب و استفاده نکردن از خودروهای تک سرنشین برای کاهش آلودگی هوای کلان شهرها یاری جست.
اگر دولت و سیاستگذاران بیش از گذشته، زمینه را برای فعالیت های مردمی در قالب پویش های اجتماعی فراهم کنند به نظر می رسد بتوان برخی مشکل های اجتماعی را که محصول نگرش و رفتار افراد جامعه است به سادگی و بدون نیاز به اقدام های قهری از جانب دستگاه های قضایی، اصلاح کرد.
5- پویش های اجتماعی همچون دیوار مهربانی برای ادامه حیات خود نیازمند حمایت سازمان های دولت و تشکل های مردم نهاد هستند. در حالی که این پویش ها با کمترین امکانات ممکن و تنها با مشارکت تنی چند از افراد خیر و گروه های مردمی می توانند شکل بگیرند اما ادامه حیات آن ها نیازمند حمایت سازمان هایی مانند شهرداری ها است. بند 7 اصل 71 قانون شوراهای اسلامی، این شوراها را موظف کرده است که برای بهره مندی از ظرفیت های بیشتر موجود در شهرها با انجمن و تشکل های مردم نهاد همکاری بیشتری داشته باشند. بر اساس این بند اقدام در خصوص تشکیل انجمن ها و نهادهای اجتماعی، امدادی، ارشادی و ... از وظایف شورای شهر است. برای نمونه، در صورت همکاری شورای شهر و شهرداری ها می توان برای جایگاه دیوار مهربانی در هر شهر بهترین مکان ها را درنظر گرفت تا شهروندان بتوانند به راحتی لوازم غیرضرور خود را در اختیار فقرا قرار دهند. البته طرح دیوار مهربانی نمی تواند تنها به اهدای لباس در جامعه محدود شود بلکه می توان آن را در زمینه های گوناگونی همچون «یچخال مهربانی» برای افراد بی خانمان و کارتن خواب ها نیز گسترش داد.
6- نباید فراموش کرد که فقر یکی از مهمترین آسیب های هر جامعه است که به دنبال خود مشکل های گوناگون اجتماعی را نیز پدید می آورد. دیوار مهربانی تنها نمادی از کمک رسانی و تلاش برای حل مشکل فقرِ نیازمندان است. این نوع از اقدام ها حرکت های نمادینی در جهت یادآوری وجود فقر در جامعه و رواج نوع دوستی و کمک به هم نوع به شمار می روند و هیچ گاه درمانی برای بیماری فقر نخواهند بود.
ریشه کن کردن فقر در جامعه نیازمند سیاست گذاری های مناسب اقتصادی و اجتماعی در قالب برنامه های طولانی مدت و کارشناسی شده است. بر اساس بند 12 از اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی، «دولت جمهوری اسلامی ایران موظف به پی ریزی اقتصاد صحیح و عادلانه بر طبق ضوابط اسلامی جهت ایجاد رفاه و رفع فقر و برطرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینه های تغذیه و مسکن و کار و بهداشت و تعمیم بیمه است.»
* از:غفار میرزایی